Trikotillomani Nedir?

Trikotillomani halk dilinde saç koparma hastalığı olarak bilinmektedir ve tanı kitaplarında obsesif kompulsif bozuklukları adı altında sınıflandırılmaktadır. Bireyin stres ve kaygı altındayken dürtüsel bir biçimde kendi saç, kirpik, kaş gibi tüylerin yolunması sonucu ortaya çıkan psikolojik bozukluk olarak tanımlanmaktadır (APA, 2013). Kişi bu davranışı yaparak var olan stres ve kaygı durumunu geçici olarak rahatlattığını düşünmektedir ve bu durumdan yoğun bir şekilde kişinin haz aldığı görülmektedir.  Genellikle bu davranışın tekrarlayan bir davranışa dönüştüğü görülmektedir ve bireyin bu davranışı yapmamaya çalışması oldukça güçleşebilmektedir (Swedo,  1993).

Trikotillomani Tanı Kriterleri

DSM-5’e göre  obsesif kompulsif  bozuklukları kategorisinde yer almaktadır.

1. Saç kaybı ile sonuçlanacak şekilde kişinin tekrarlı bir şekilde saçını yolmaya devam etmesi,
2. Kişinin tekrarlı bir şekilde saç yolma davranışı azaltma veya durdurmaya çalışma girişimlerinin olması,
3. Kişinin birkaç bağlamda (iş, okul, toplumsal vb.) işlevsellikte bozulmalar yaşaması
4. Kişinin saç yolma davranışı ve saç kaybının sebebi başka bir sağlık sorunundan kaynaklanmaması,
5. Kişinin saç yolma davranışı ve saç kaybının sebebi başka bir ruhsal bozukluk belirtileri ile daha iyi açıklanmaması gerekmektedir (APA, 2013).

Trikotillomani Yaygınlığı

Trikotillomani sıklıkla çocuk ve ergen yaşlarda görülmeye başlamakla birlikte ergenlerde görülme sıklığı %1’dir (Christenson, Macckennzie ve Mitchell, 1991; Klobucar, Folnegovic-Smalc, Kocijan-Hercigonja, Sovic ve Gulic., 2018). Bazı çalışmalarda trikotillomaninin çocukluk çağda başladığı bildirilmekle birlikte çocukluk çağında görülme oranının yetişkin yaşta görülme oranından daha yüksek olduğu da ifade edilmektedir (Cohen ve ark, 1995; Panza, Pittenger ve Bloch, 2013). Kadınlarda trikotillomani görülme sıklığı erkeklere oranla 10 kat daha fazladır (Schlosser ve ark, 1994). Bu durumun sebepleri de kadınların kliniğe erkeklerden daha fazla başvuruyor olmaları ve erkeklerin saçlarını kazıtarak çözüm bulmaya çalışmalarıdır (Chandran, Novak, Iorizzo, Grimalt ve Oranje, 2015).

Trikotillomani Sebepleri

Trikotillomaninin sebepleri net olarak bilinmese de biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörlerin etkili olabileceği ifade edilmektedir (Duke, Keeley ve Geffken, 2010). Novak ve arkadaşlarının (2019) ikizlerle yaptıkları bir çalışmada genetik faktörlerin önemli bir yere sahip olabildiğini bildirmişlerdir. Mansueto ve arkadaşları (1997) trikotillomaniyi davranışsal bir model ile açıklamışlardır ve stresi azaltmak için bu davranışın pekiştirildiğini ifade etmişlerdir.  Trikotillomaniye duygu düzenleme modeli çerçevesinde bakıldığında ise bireyin öfke, kaygı, suçluluk gibi duyguları bu davranışı yaparak regüle ettiği görülmektedir (Shusterman, Feld ve Baer, 2009). Biyolojik yaklaşıma göre, trikotillomaninin sebebi, serotonin ve dopamin sistemlerindeki düzensizliklerden kaynaklanmaktadır (Bhanji ve Margolese, 2004).

Trikotillomani ve Eş Tanı

Trikotillomaniye en çok eşlik eden tanının anksiyete olduğu bildirilmektedir (Adaletli ve ark, 2006; Tolin, Franklin, Diefenbach, Anderson ve Meunier, 2007, Walther ve ark, 2014). Aynı zamanda triktoillomani tanısı almış danışanlarda yüksek oranda dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun da eşlik edebildiği görülmektedir (King ve arkadaşları, 1995). Yetişkin bireylerde ise, duygu durum bozuklukları ve trikotillomaninin birlikte görülmesi söz konusu olabilmektedir (Lewin ve arkadaşları, 2009). Benzer şekilde obsesif kompulsif bozukluk (OKB) ve trikotillomani bireylerde birlikte görülmektedir ve OKB tanısı almış bireylerin trikotillomanide tekrarlayan saç yolma davranışının daha çok stres, kaygı gibi rahatsız edici duyguları hafifletmek amacıyla olması görülmektedir (Odlaug, Chamberlain, Schreiber ve Grant 2013; Stanley, Swann, Bowers, Davis ve Taylor, 1992).

Tirkotillomani ve Klinik Değerlendirme

Trikotillomani için kliniğe başvuran danışanlarda değerlendirme öyküsü alınırken üzerinde durulması gereken bazı noktalar vardır (Gawlowska-Sawosz, Wolski, Kaminski, Albrecht ve Wolanczyk, 2016; Shapiro, Wiseman ve Lui, 2000):

1. Danışanda saç dökülmesinin ne zamandan beri devam ettiği,
2. Saç dökülmesinin diplerden mi, yoksa kırılarak mı gerçekleştiği,
3. Danışanın şu an herhangi bir ilaç kullanıp kullanmadığı,
4. Kliniğe başvuran kadınlarda şu an menopoz, menstrüasyon ve hamilelik öyküsünün olup olmadığı,
5. Danışanların vücudunun başka bölgelerinde de kıl kaybının söz konusu olup olmadığı,
6. Danışanların semptomlarını peruk, eşarp vs kullanarak gizlemeye çalışma çabasının olup olmadığı.

Trikotillomani ve Tedavi

Bilişsel Davranışçı Terapi: Bu terapi yöntemi ile danışanlara bilişsel (bilişsel yeniden yapılandırma, düşünceyi durdurma gibi) ve davranışsal (gevşeme egzersizleri, alışkanlığı geri çevirme egzersizleri gibi) müdahalelerde bulunularak rahatsız edici duyguların şiddeti azaltılmakta ve saç yolma davranışı önleme amaçlanılmaktadır (Walsh ve McDougle, 2001).

Alışkanlığı Tersine Çevirme: Trikotillomani tedavisinde en çok kullanılan ve etkili olduğu düşünülen tedavi yöntemlerinden biri alışkanlığı tersine çevirme yöntemidir. Bu yöntem ile danışan; farkındalık eğitimi, kendini izleme, saç koparma davranışının yerine yeni bir alışkanlık koyma gibi müdahaleler ile tedavi edilmektedir (Azrin ve Nun, 1973; Azrin, Nunn ve Frantz, 1980).

Psikofarmakolojik Müdahale: Trikotillomaninin tedavisinde OKB’nin tedavisinde kullanınılan ilaçların (Slikboer, Nedejkovic, Bowe ve Moulding, 2017) ve bazı antipsikotik ilaçların da tedavide etkili olabileceği (Akaltun ve Kara, 2017) görülmektedir.

Kaynakça

• Adaletli, H., Günes, H., Tanidir, C., Mutlu, C., Aytemiz, T. and Kiliçoglu, A.G. (2016). Clinical features and comorbid psychiatric disorders in children and adolescents with trichotillomania: a clinical sample. Anatolian Journal of Psychiatry/Anadolu Psikiyatri Dergisi. 17, 248-256.
• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manuel of Mental Disorders. 5th ed. Washington, DC: American Psychiatric Association.
• ara, T. (2017). Atomoxetine-related trichotillomania in a boy with attentiondeficit/hyperactivity disorder. Journal of Child and Adolescent Psychopharmacology. 27, 923, 49-73.
• Azrin, N. and Nunn, R. (2016). Habit-reversal: a method of eliminating nervous habits and tics. Behaviour Research and Therapy. 11, 619-628. Azrin, N. H, Nunn, R. G, and Frantz, S. (1980). Treatment of hairpulling (trichotillomania): a comparative study of habit reversal and negative practice training. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry. 11, 13-20.
• Bhanji, N. H, and Margolese, H. C. (2004). Alternative pharmacotherapy for trichotillomania: a report of successful bupropion use. J Clin Psychiatry. 65:1283, 65-97.
• Chandran, N. S., Novak, J., Iorizzo, M., Grimalt, R. and Oranje, A. P. (2015). Trichotillomania in children. Skin Appendage Disorders. 1:18-24.
• Christenson, G. A, Mackenzie, T. B. and Mitchell, J. E. (1991). Characteristics of 60 adult chronic hair pullers. Am J Psychiatry. 148(3): 65-70.
• Cohen, L. J., Stein, D. J., Simeon, D., Spadaccini, E., Rosen, J. and Aronowitz, B. (1995). Clinical profile, comorbidity, and treatment history in 123 hair pullers: a survey study. The Journal of Clinical Psychiatry. 56(7): 319-326.
• Duke, D. C., Keeley, M. L. and Geffken, G. R. (2010). Trichotillomania: a current review. Clin Pyschol Rev., 30:181-193.
• Gawłowska-Sawosz, M., Wolski, M., Kamiński, A., Albrecht, P. and Wolańczyk, T. (2016). Trichotillomania and trichophagia-diagnosis, treatment, prevention. The attempt to establish guidelines of treatment in Poland. Psychiatr Pol. 50:127-43.
• King, R. A., Scahill, L., Vitulano, L. A., Schwab-Stone, M., Tercyak, K. P., Jr., and Riddle, M. A. (1995). Childhood trichotillomania: clinical phenomenology, comorbidity, and family genetics. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. 34:1451-9.
• Klobucar, A., Folnegović-Šmalc, V., Kocijan-Hercigonja, D., Sović, S. and Gulić, L. (2018). Clinical Characteristics and Comorbidity of Pediatric Trichotillomania: The Study of 38 Cases in Croatia. Psychiatria Danubina. 30:79-84.
• Lewin, A. B., Piacentini, J., Flessner, C. A., Woods, D. W., Franklin, M. E. and Keuthen, N. J. (2009). Depression, anxiety, and functional impairment in children with trichotillomania. Depression and Anxiety. 26:521-7.
• Mansueto, C. S., Stemberger, R. M., Thomas, A. M. and Golomb, R. G. (1997). Trichotillomania: a comprehensive behavioral model. Clin Psychol Rev. 17:567-77.
• Novak, C. E., Keuthen, N. J., Stewart, S. E. and Pauls, D. L. (2009). A twin concordance study of trichotillomania. American Journal of Medical Genetics Part B: Neuropsychiatric Genetics. 150:944-9.
• Odlaug, B. L., Chamberlain, S. R., Schreiber, L. R., and Grant, J. E. (2013). Where on the obsessive impulsive-compulsive spectrum does hair-pulling disorder belong? Int J Psychiatry Clin Pract. 17:279-85
• Shusterman, A., Feld, L. and Baer, L. (2009). Affective regulation in trichotillomania: evidence from a large-scale internet survey. Behav Res Ther. 47:637-44.
• Swedo, S. E. (1993) Trichotillomania. Obsessive-Compulsive Related Disorders, E Hollander (Ed),    Washington DC,    American Psychiatric Press.
• Panza, K.E., Pittenger, C., and Bloch, M. H. (2013). Age and gender correlates of pulling in pediatric trichotillomania. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry. 52:241- 9.
• Shapiro, J., Wiseman, M. and Lui, H. (2000). Practical management of hair loss. Canadian Family Physician. 46:1469-77
• likboer, R., Nedeljkovic, M., Bowe, S. J., and Moulding, R. (2017). A systematic review and metaanalysis of behaviourally based psychological interventions and pharmacological interventions for trichotillomania. Clinical Psychologist. 21:20-32.
• Stanley, M. A., Swann, A. C., Bowers, T. C., Davis, M. L.and Taylor, D. J. (1992). A comparison of clinical features in trichotillomania and obsessive-compulsive disorder. Behaviour Research and Therapy. 30:39-44.
• Tolin, D. F., Franklin, M. E., Diefenbach, G. J., Anderson, E. and Meunier, S. A. (2007). Pediatric trichotillomania: descriptive psychopathology and an open trial of cognitive behavioral therapy. Cognitive Behaviour Therapy. 36:129-44
• Walsh, K. H., and McDougle, C. J. (2001). Trichotillomania. American Journal of Clinical Dermatology. 2:327-33.
• Walther, M. R., Snorrason, I., Flessner, C. A., Franklin, M. E., Burkel, R. and Woods, D. W. (2014). The trichotillomania impact project in young children (TIP-YC): clinical characteristics, comorbidity, functional impairment and treatment utilization. Child Psychiatry & Human Development. 45:24-31.