Doğum Sonrası Ruhsal Durum
Doğum sonrasında ruhsal durum, gebelik ve doğum biyolojik ve hormonal değişikliklerin olduğu kadar, anne, bebek ve aile açısından uyum yapılması gereken yeni ve karmaşık bir dönemdir. Doğum sonrası (Postpartum) dönemde ortaya çıkan psikiyatrik hastalıklar annelik hüznü, doğum sonu depresyonu (postpartum depresyon) ve doğum sonrası psikoz ( post partum) olmak üzere üç grupta ele alınmaktadır.
Lohusalık- Annelik Hüznü
Genellikle doğumu izleyen 3. ya da 4. günde başlayıp, 2 gün ile 1-2 hafta arasında sürebilir ve kendiliğinden geçer. Uykuda düzensizlik, ağlama, huzursuzluk, duygularda ani değişiklikler, eleştiri ve önerilere karşı aşırı duyarlılık, keder ve sinirlilik gibi belirtilerle kendini gösterir. Annelik – lohusalık hüznünün doğum sonu düşen östrojen ve progesteron düzeylerinden kaynaklı olduğuna dair çalışmalar mevcuttur. Bu durum annenin bebeğe bakımını, günlük yaşam işlevlerini bozmaz. Bu dönemde sağlık ekibi ve aile tarafından anneye sosyal destek vermek gerekir. Özellikle, bebeğe bakım ve doğum sonrası duygu durum değişiklikleri konusunda bilgilendirmek önem taşımaktadır. Bu dönemde anneler bebeğe bakım konusunda kaygı duymakta ve kendilerinden yüksek beklentiler içinde olabilmektedir. Annelik rolünün ve bakımın öğrenilebilir yanları olmasına rağmen her şeyi bilmek durumunda hissedebilirler. Bu dönemde, anneye ilgili göstermeli ve bebek bakımında destek olunmalıdır. Lohusalık hüznünün şiddetlenmesi ve sürede uzama doğum sonu depresyon (Post partum depresyon) riskini arttırabilir.
Postpartum Depresyon
Doğum sonrası depresyon genellikle doğumu izleyen ilk 6 hafta da başlar ve doğum sonrası 1 yıla kadar sürebilir.
Doğum sonu depresyonun belirtileri;
- Uyku
- İştah düzensizlikleri
- Sıklıkla ağlama
- Değersizlik duygusu
- Umutsuzluk
- Yerinde duramama ya da yavaşlık
- Huzursuzluk
- Yalnızlık duyguları
- Bebeğe ve yakın çevreye yönelik öfke ya da düşmanca duyguların olması
- Bebeğe zarar verme ya da onun için aşırı endişelenme
- Kendine bakım ve bebeğe bakımda azalmave suçluluk duyguları olarak sıralanabilir.
Pek çok anne bu dönemde mutlu olmayı beklediklerinden dolayı yaşadıkları zıt duyguları ve depresif belirtileri saklama eğiliminde olabilirler. Annelik duygusunu yeterince yaşayamama, annelik rolünü yeterince yerine getirememiş olmaya yönelik kendilerini yargılayabilirler. . Çevrenin de yargılayacağı korkusu ile gizleme eğilimi artabilir. Yakın çevrenin annenin duygu durumunu takip etmesi, olumsuz duygularını ifade etmesine izin vermesi, kıyaslamalar yapmamasında yarar vardır. Annenin kontroller için gittiğinde doktoruna bilgi vermesi ve ilaç tedavisi ve psikoterapi için yönlendirmelerin yapılması önemlidir.
Doğum sonrası depresyonun psikososyal nedenleri arasında;
- Gebeliği süresince, huzursuzluk ve endişe yaşama, yüksek riskli bir gebelik geçirme ya da plansız istenmeyen gebelik geçirme,
- Annenin daha önce anksiyete, depresyon veya bipolar bozukluk gibi ruhsal hastalıklar geçirmiş olma
- Daha önce doğum yaptıysa doğumdan sonra annelik hüznü veya doğum sonrası depresyon geçirmiş olma
- Evlilik ve ya iş sorunlarının olması, eşinden ilgi ve destek görememe
- Düşük gelire sahip olma
- Çocuğun cinsiyetine yönelik beklentinin yarattığı baskı sayılablir.
Doğum Sonrası Psikoz ( Postpartum Psikoz)
Doğumu izleyen ilk iki hafta içinde başlayabilir. Erken dönem tedavisi oldukça önemlidir. Uykusuzluk, gerginlik, duygusal açıdan aşırı tepkisellik, huzursuzluk, gün içinde sıkça dalgalanan bir ruh hali, kendini kötü bir olayın sorumlusu olarak görme, doğan çocuğun aslında kendi çocuğu olmadığı düşünceleri, bebekte bir sağlık sorunu olduğu, ona yeterince bakamayacağı ve acı çektirebileceği için onu ya da kendini öldürerek acılara son verme düşünceleri, bebeğini öldürmesi, kurban etmesi yolunda düşüncelere sahip olma, olaylara ya da kişilere özel anlam yükleme ve kendisi ile ilişkilendirme, yargılamada bozulma, yerinde duramama görülebilir. Belirtiler farkedlince en kısa sürede psikiatri uzmanına başvurmak, medikal tedavinin başlaması, hastaneye yatış ve anne ve bebeğin güvenliğini sağlama öncelikli olmalıdır.
Annenin, hastaneden taburcu olmasıyla yaşadığı fizyolojik ve psikolojik değişikliklere uyum sağlaması, annelik rolüne hemen uyum sağlama, kendine ve bebeğine bakabilmesi beklenmektedir. Gebelik döneminde annenin doğum sonrası olabilecek duygu durum değişiklikleri konusunda bilgilendirilmesi, hastaneden taburcu olduktan sonra da fiziksel ve ruhsal sağlığının ilk 6 hafta yakından takip edilmesi önemlidir.
