“Şizofreni nedir, belirtileri nelerdir?” gibi sorular birçok kişinin kafasını meşgul eder. Bu konunun merak edilmesinde, sinema ve dizi sektörünün şizofreni hastası karakterlere sık sık yer vermesinin etkisi büyüktür. Ancak bazı sinema filmleri ve diziler şizofreniye karşı hatalı bir bakış açısı gelişmesine sebebiyet vermektedir. Hatalı bir kanı edinmemek ve doğru bilgilere ulaşmak için yazımızın devamını okuyabilirsiniz.
Şizofreni, gerçeklik algısının tamamen ya da kısmen yitirildiği bir psikolojik rahatsızlıktır. Kişinin algısındaki bozulma, anormal düşüncelere kapılması şeklinde ortaya çıkabilir. Ayrıca inanç yapısında bozulma meydana gelebilir. Halüsinasyon görme, iletişim problemleri ve tutarsız davranışlar da şizofreni hastalarında görülür.
Şizofreninin erken dönemde fark edilerek tedavi edilmesi, hastalığın etkilerinin en aza indirilmesi açısından önemlidir. Hasta, gerçek ile gerçek olmayanı ayırt etmekte zorlanacağı için etrafındaki kişilerin onu tıbbi tedaviye yönlendirmesi gerekir.
Şizofreni, genetik kaynaklı olabilir. Aynı zamanda bazı çevresel ve sosyal faktörlerin etkisiyle de bu rahatsızlık ortaya çıkabilir. Hastalık; konuşma, düşünme, hal ve tavır gibi pek çok duruma etki eder. Bu nedenle aile bireyleri ve hastanın arkadaşları tarafından bir psikolojik rahatsızlığın mevcudiyeti kolayca anlaşılır. Ancak kesin teşhis için psikolog muayenesi ya da psikiyatrist değerlendirmesi gerekir.
Şizofrenin Belirtileri Nelerdir?
Şizofreni belirtileri hastadan hastaya değişiklik gösterir. Şizofreninin farklı türleri olsa da farklı türlerde hemen hemen ortak belirtiler görülür. Ancak bazı türlerde belirtiler daha şiddetli, günlük hayatı son derece olumsuz etkileyecek şekilde ortaya çıkar.
Sanrılar Oluşması ve Halüsinasyon Görme
En sık karşılaşılan belirtilerin başında gerçek olmayan durumların varlığına inanmak gelir. Hasta; takip edildiğini, çok önemli bir insan olduğunu, ünlü bir yıldız olduğunu ya da benzeri şeyleri doğru kabul edebilir. İnandığı durumun gerçek olmadığını ise kolay kolay kabul etmez. Bazı hastalar olmayanı görme, duyma gibi belirtilerle karşılaşır. Özellikle olmayan sesleri duyma yaygın bir durumdur.
Konuşma Bozukluğu
Basit şizofreni belirtileri arasında konuşma bozukluğu da vardır. Konuşma sırasında anlamsız kelimeler sarf edilir. Anlamlı kelimeler kullanılsa da konuyla alakasız konuşma gibi durumlar söz konusu olabilir.
Davranışlarda Ciddi Bozulmalar
Davranış bozuklukları, şizofreninin ilerleme seviyesine ve türüne göre değişir. Bazı hastalar çocuk gibi davranışlar sergilemeye başlar. Olaylara aşırı tepki verme gibi sorunlar meydana gelir. Komutları yerine getirmeme, uygunsuz hareketler yapma gibi hasta davranışları ile karşılaşmak mümkündür. Bazı hastalarda saatlerce hareketsiz durma şeklinde davranışlar görülür.
Uykusuzluk şizofreni belirtileri arasında yer alır. Ayrıca bireysel bakıma dikkat etmemek, konuşmamak, olaylara tepki vermemek de şizofreni hastalarında rastlanan durumlar arasındadır. Şizofreni hastalığında belirtiler her zaman aynı sıklıkta görülmez. Belirtiler, bazen daha şiddetli bir hal alır. Kadınlarda ve erkeklerde şizofreni belirtileri farklılık gösterebilir. Şizofreni türü de belirtilerin farklılaşmasına yol açar.
Şizofreni Nedenleri Nelerdir?
“Kimler şizofren olur?” sorusunun yanıtı pek çok kişi tarafından araştırılır. Şizofreninin pek çok sebebi olabilir. Yapılan araştırmalar şizofreninin şu nedenlerle ortaya çıkabileceğini göstermektedir:
- Genetik faktörler nedeniyle şizofreni görülebilir.
- Doğumdan evvel ya da doğum sırasında meydana gelen travmalardan kaynaklı olarak hastalığın ortaya çıkması mümkündür.
- Çocukluk çağında yaşanan travmalar, ilerleyen yaşlarda şizofreni bulgularının ortaya çıkmasına yol açabilir.
- Uyuşturucu kullanımının şizofreniye yol açma ihtimali vardır.
- Beyin yapısındaki bazı değişimler, şizofreni riskini artırır.
Şizofreni Tanısı Nasıl Konulur?
Şizofreni tanısı psikiyatristler tarafından konulur. Teşhis yapılması için hastanın fiziksel olarak muayene edilmesi gerekir. Aynı zamanda çeşitli testler uygulanır. Hastaya kan tahlilleri, tıbbi görüntüleme de yapılır. Hastalığın farklı türlerine göre uygulanacak tedavi yöntemleri de değişiklik gösterir.
Paranoid Şizofreni
Paranoid şizofreni belirtileri sanrı ve halüsinasyon şeklindedir. Hasta yoğun bir şekilde sesler duyma şeklinde halüsinasyon sorunu yaşar. Aynı zamanda sanrıların sayısı da birden çoktur. Başkasından kötülük göreceğine dair sanrılar, paranoid şizofrenide yaygındır. Bu tür hastalarda davranışsal sorunlar daha az yaşanır. Ayrıca belirtilerini gizleyerek normal bir görüntü sergileme konusunda başarılıdırlar.
Dezorganize Şizofreni
Dezorganize şizofreni hastaları, anlamlandırılamayan hareketler sergiler ve konuşmaları da genellikle anlamsızdır. Mimiklerinde garipleşme vardır. Ayrıca sanrılarında karmaşıklık yaşanır. Günlük yaşamlarını sürdürmekte ciddi anlamda zorlanırlar.
Katatonik Şizofreni
Katatonik şizofreni hastalarının hareketlerinde ciddi değişimler meydana gelir. Bazı hastalar aşırı hareketsiz kalır. Bazıları ise tuhaf davranışlar, anormal hareketler, karşısındakini tekrar etme gibi garip tutumlar sergiler. Katatonik şizofreni hastaları, hareketlerindeki bozulmadan kaynaklı olarak beslenme sorunları yaşayabilir. Bu hastaların kendilerine zarar verme ihtimali diğer şizofreni türlerine göre daha fazladır.
Şizofreni Tedavisi Nasıl Yapılır?
Şizofreni tedavisinde ilaç, psikoterapi, elektrokonvülsif terapi kullanılır. Hastanın durumunu değerlendiren psikiyatrist tarafından bir ya da birden fazla ilaç kullanılmasına karar verilebilir. İlaçların etkileri gözlemlenerek değişiklikler yapılması mümkündür. Şizofreni hastalarında en sık karşılaşılan durumlardan biri ilaç kullanımının reddedilmesidir. Bu nedenle ilaç tedavisinin yanı sıra psikoterapi uygulanır. Böylece hasta, ilaç kullanımına karşı daha olumlu bir tavır takınır.
Elektrokonvülsif terapi ilaç tedavisinin yeterli olmaması halinde uygulanır. Hasta sedasyon etkisindeyken beyin faaliyetlerinin düzenlenmesi için elektrik verilir. Tedavi sürecinde aile terapileri yapılabilir. Ayrıca ailenin hastaya karşı tutumu da bu süreçte son derece önemlidir.
Olumlu tutumlar ile hasta, şizofreninin yol açtığı olumsuz etkilerden daha kolay kurtulabilir. Şizofren hastaları, ömür boyu takip edilmelidir. Hastalık belli bir dönem geçse de tetikleyici durumlar nedeniyle yeniden ortaya çıkabilir.
Yaşanmış şizofren vakaları arasında yer alan ünlü matematikçi John Nash’ın hayatı, şizofreninin seyri ve iyileşme süreci hakkında önemli ipuçları verir. Nash, Amerikalı ve Nobel ödüllü bilim insanıdır. Geliştirdiği Oyun Teorisi ile Nobel almıştır. Ünlü bilim insanı, üniversite yıllarında şizofreni belirtileri göstermeye başlar. Bu belirtilerden biri yurtta tek başına kalırken hayali bir oda arkadaşının ortaya çıkmasıdır. Ayrıca kendisine farklı bir gezegenden mesajlar geldiğini de bu süreçte iddia eder.
Ünlü bilim insanının şizofren olmasının anlaşılması ile 25 yıllık bir mücadele başlar. 25 yıl halüsinasyon görmeye devam eden Nash, gördüklerinin halüsinasyon olduğunun idrakine varır. Halüsinasyon olarak gördüğü, oda arkadaşı ve onun yeğeni olan küçük bir kızdır. Küçük kızın hiç büyümediğini fark eden Nash, gördüklerinin halüsinasyon olduğunu bu şekilde anlar.
Halüsinasyon gördüğünü zekâsının yardımıyla çözdükten sonra gördüğü hayali karakterleri yok saymaya başlar. Bu durum Nash’in iyileşmesinde önemli bir rol oynar. Yapılan tedavilerin olumlu etkilerinin yanı sıra John Nash’in hastalığı kabul etmesi, uzun bir mücadelenin sonunda tamamen iyileşmesine imkan verir.
Sıkça Sorulan Sorular
Şizofren bir insan nasıl davranır?
Şizofren bir insanın davranışlarında, konuşmasında, fiziksel hareketlerinde değişiklik olabilir. Her hastada farklı belirtiler ortaya çıkabilir.
Şizofreniye ne sebep olur?
Genetik yatkınlık, doğum ve çocukluk travmaları gibi farklı sebepleri vardır.
Şizofren ne zaman ortaya çıkar?
Şizofren, erkeklerde genellikle 20’li yaşlarda görülür. Kadınlarda ise 20’lerin sonunda bu hastalığın ortaya çıkması mümkündür.
Şizofren ne demektir?
Şizofren, gerçeklik algısının bozulması gibi etkileri olan bir psikolojik rahatsızlıktır.
Şizofreni hastaları tamamen iyileşebilir mi?
Şizofreni, ömür boyu kontrol altında tutulması gereken bir rahatsızlıktır. Belirtiler yok olsa da hasta, düzenli olarak psikolojik değerlendirmeye tabi tutulmalıdır.
Şizofreni hastası engelli sayılır mı?
Şizofreni hastası çalışma gücündeki kayıp oranına göre engelli kabul edilir. Bunun için heyet raporu alınmalıdır. Engelli maaşı gibi haklardan şizofreni hastaları da yararlanabilir.
Şizofreni hastası evlenir mi?
Şizofreni hastalarının evlenmelerinin önünde bir engel yoktur.
Şizofreni hastası emekli olabilir mi?
Şizofreni hastaları gerekli koşulları sağlamaları halinde malulen emeklilik, engellilere emeklilik düzenlemelerinden yararlanabilir.
