Stresi Anlama
Stres, farklı durumlarda ve beklenmedik şekilde hayatımızı etkileyebilecek potansiyele sahip, duygularımızı, düşüncelerimizi ve davranışlarımızı deneyimlememiz ve yansıtmamızda önemli etkileri olan negatif durumlardır. Stres yaratan duruma uyum sağlama veya onu değiştirmeye uğraşma fizyolojik, bilişsel ve davranışsal tepkilerin meydana gelmesine neden olur. Stres yaratan durumlar genelde insanlarda korku ve endişe gibi negatif duyguların ortaya çıkmasını sağlar. Stresin kaynağı farklı durumlardan ortaya çıkabilir. Örneğin; tıbbi bir hastalıktan ya da fiziksel yaralanmalardan ortaya çıkan fiziksel stres kaynakları, doğal afetler ve yaşam biçiminin değişiminden kaynaklanan çevresel durumlardan ortaya çıkan stres, aile üyeleri arasında çıkan çatışmalar veya ayrılık gibi kişiler-arası/sosyal ilişki sebebiyle oluşan stres kaynakları ve psikolojik olarak yaşamda büyük etkileri bulunan ve işlevselliği etkileyen faktörler stresin farklı açılardan derin etkileri olan bir durum olduğunu gösterir.
Stres kontrol edilemeyen, tahmin edilemeyen ve belirsiz olarak algılanır ve bunun sonucunda diğer insanlarla içinde bulunduğumuz ilişkiler, aile yaşamı, arkadaş ilişkileri, romantik ilişkiler, iş yaşamı ve başarı algısı gibi durumlarda bozulmalar meydana gelebilir.
Stresin Sağlığımıza Etkisi
Stresin sağlığı olumsuz olarak etkilemesi doğrudan veya dolaylı yollarla olabilir. İnsanlar stresli durumlarda kötü alışkanlıklar geliştirebilir ve sağlığına dikkat etmeyi önemsemeyebilir. Örneğin; uyku düzeninin bozulması, sağlıklı besin alımının azalması, günlük hareket etme ve egzersiz yapma alışkanlıklarının azalması ve alkol kullanımının veya madde kullanımının başlaması veya artması gibi durumlar stresin dolaylı yollarla sağlığa olumsuz etkileri olabilir.
Öte yandan, stresin sağlık üzerinde doğrudan etkileri de oldukça sık karşılaşılan problemler ortaya çıkarır. Bilindiği üzere, bağışıklık sistemimiz vücudumuzu bakterilere, virüslere ve kanserojen içerikli maddelere karşı korur. Yoğun stres sonucunda bağışıklık sistemindeki yapıyı ve hormonları etkilediği için, vücudumuzdaki bu etkili savaş mekanizması olumsuz olarak etkilenir. Bununla birlikte, stresin psikolojik etkisi göz önüne alındığında da olumsuz durumlarla karşılaşmak olağandır. Stres ve güçsüz bağışıklık sistemi, depresyon, kaygı, şiddet ve öfke gibi negatif ruh halinde artışa sebep olur. Ayrıca, kişinin kendisi olmasını sağlayan ve hayata karşı olan tutum ve tavırların bütünü olan kişiliğin rolü de sağlık problemlerinin ortaya çıkmasında önemli bir yere sahiptir. Davranışın, düşünce biçiminin ve duyguların karakteristik örüntüleri, stresin etkilerini artırabilir ya da azaltabilir.
Stres Nasıl Yönetilir?
Stresi yönetme becerileri sözü hem kişisel hem de genel olarak birçok yolla mümkün. Stres başarılı bir biçimde yönetildiği takdirde, kan basıncının normal değerlerde seyretmesi, kaygının ılımlı derecede azalması, depresif semptomların gerilemesi ve hayat kalitesinin iyileşmesi gibi olumlu etkiler ortaya çıkar.
Stresi yönetme becerilerindeki en önemli adımlardan biri eğitim ve farkındalık oluşturmaktır. Kişinin hayatındaki stresli durumların farkında olması ve bu durumlara verdiği tepkilerin bilincine varması stresi azaltmak için önemli bir yöntem. Farkındalığı artırmak amacıyla kişinin stres kaynaklarını, düşüncelerini, duygularını, davranışlarını ve baş etme yöntemlerini anlamaları oldukça önemlidir. Stresle baş etme amacıyla, rahatlama tekniklerinin uygulanması ve meditasyon egzersizleri oldukça yarar sağlar ve farkındalığı da artırır. Bundan sonraki adım ise, stresi yönetmek için yeni ve daha işlevsel olan baş etme yöntemleri geliştirmektir. Örneğin düzenli egzersiz yapmak strese karşı direnci artırır. Öte yandan, zaman yönetimi becerilerini geliştirmeyi öğrenme, düşünce biçimini değiştirme gibi yöntemler de stresin azalmasında önemli rol oynar. Bununla birlikte, stresi anlama ve azaltma amacıyla profesyonel destek bu sürecin etkili bir biçimde ele alınması için oldukça yarar sağlar.
