Psikolojik Zorbalık Nedir?

Psikolojik zorbalık, alay etme, aşağılama, dışlama, hareket etme gibi çok sayıda türü bulunan problemli davranış kalıplarının tümünü kapsar. Daha kapsamlı ifade etmek gerekirse aşağıdaki tanım, zorbalık için uygun bir ifade olabilir. 

Zorbalık nedir?

Zorbalık bir kişinin bulunduğu ortamda diğer insanlardan daha üstün olduğunu düşünerek sergilediği çeşitli sözel şiddet davranışlarının bütünüdür.  Zorbalık yapan kişi, karşısındaki kişiyi küçük düşürmek, onun özgüvenini zedelemek,  bulunduğu ortamda güç sahibi olmak  gibi amaçlarla hareket eder. Zorbalık, sergilenen davranış kalıplarına göre psikolojik şiddet boyutuna ulaşabilir. Bu durumu önlemek için zorbalığa uğradığınızı anladığınız ilk andan itibaren tepkinizi ortaya koymalısınız. 

Psikolojik zorbalık, kişinin statü olarak ya da güç bakımından karşısındakinden güçlü olduğunu düşündüğü için yaptığı bezdiri davranışlarına verilen isimdir. Psikolojik  zorbalık,  genel olarak karşıya gözdağı verme, onu sindirme, korkutma amacı taşır.  bu durumu sergileyen kişiler,  bazen ileri giderek karşısındaki kişiye fiziksel olarak da zarar verme amacı  taşıyabilirler. Bu noktada bireyin hukuki yaptırımlar çerçevesinde engellenmesi gerekebilir.   

Psikolojik zorbalığa uğrayan kişiler,  kendini çaresiz ve yalnız hissedebilirler. Okulda ya da iş yerinde ortaya çıkan sözel zorbalık, psikolojik şiddet boyutuna varan  bir hal alabilir. Bu durum, kişinin herhangi bir engelle karşılaşmaması durumunda gittikçe artan bir şekilde devam edebilir. 

Duygusal zorbalık,  alay etme, karşısındakini küçük düşürme gibi eylemleri kapsar. Buna başvuran kişi, özünde büyük bir özgüven eksikliği taşır. Zorbalıkla bu durumu kapatmaya çalışır. Okul çocukları arasında yaygın olarak görülebilen bir zorbalık türü genellikle akranlarıyla ala etme şeklindedir.  

Zorbalık türleri, küçümseyici sözler ve manipülatif eylemler şeklinde ortaya çıkar.  Kişinin yaptığı işi acımasızca eleştirmek,  dış görünüşüne karşı saygısız eleştirilerde bulunmak zorbalık türleri arasında yer alabilir.  Zorbalık türleri sosyal hayatta,  aile içinde, okulda ve iş yerinde olmak üzere çeşitli ortamlarda karşılaşabileceğiniz kötü durumları içerebilir. 

Psikolojik Zorbalık Örnekleri Nelerdir?

Psikolojik zorbalık örnekleri arasında güç dengesizliği ve bundan beslenen hasta ruhlu kişilerin sergilediği davranışlar ön plandadır.  Psikolojik zorbalık örnekleri arasında kişinin karakterine yönelik çeşitli zorlayıcı davranışlar yer alır. Bunlar: manipülasyon, dedikodu ve iftira, tehdit ve baskı gibi kişi üzerinde ağır etkileri bulunan davranış kalıplarını içerir. Zorba kişi, kendini güç odağı olarak görür. Karşısında bir direnç görmezse, bu problemli  davranış kalıplarını tekrar etme eğilimindedir.  

Yaşanan bu zorbalık döngüsü, buna maruz kalan kişinin verdiği tepkiye göre etkisini yitirmeye başlayabilir. Sürekli tekrar eden zorbalık genel olarak bu duruma maruz kalan kişinin kendini güçsüz hissetmesinden kaynaklanır.  Zorbalığın  muhtemel nedenleri aşağıdaki şekilde listelenebilir:

• Zorbalık yapan kişinin fazla şımarık büyütülmüş olması,
• Zorbalık yapan kişinin kendini çok üstün görmesi,
• Zorbalık yapan kişinin herhangi bir dirençle karşılaşmaması,
• Zorbalık yapan kişinin belli davranış kalıplarına sadece yaptırım söz konusu olursa uyuma eğiliminde olması,
• Zorbalık yaşayan kişinin karşısındaki kişiden daha güçsüz olduğunu düşünmesi, 
• Zorbalığa uğrayan kişinin belli nedenlerden dolayı karşısındaki kişiye direnç gösteremeyeceğini düşünmesi,
• İş yerinde yaşanan mobbing ve zorbalık davranışına karşılık işinden olma korkusu,
• Zorbalığa maruz kalan kişinin karşısındaki kişiden tehdit alıyor olması,
• Zorbalık yaşanan ortamda, yönetici pozisyondaki kişilerin bu durumu yeterince
• önemsememesi vb. 

Zorbalar aslında içten içe özgüven eksikliği yaşarlar.  Bu özgüven eksikliğini başkalarına karşı gösterdikleri kaba ve saygısız davranışlarla ve onları korkutmaya çalışarak tatmin etmek isterler.  Bu durumu bilerek zorbalığa uğradığınız yerde tepkinizi belirtmekten çekinmemelisiniz.  Zorbalar adaletsizlikten ve yaptıkları kötü davranışların cezalandırılmamasından cesaret alırlar. 

Duygusal Zorbalık Nasıl Önlenir?

Duygusal zorbalık kendini hakaret ve alay, sosyal dışlama gibi çeşitli küçük düşürücü davranış kalıpları şeklinde gösterir.  Bu davranışlar, zorbalığa uğrayan kişiler üzerinde belli etkilere sahiptir. Zorbalığın psikolojik etkileri arasında özgüven kaybı, kaygı bozukluğu, depresyon ve stres, duygusal travma gibi çeşitli durumlar yer alır.  

Duygusal zorbalık mağduru olan çocuklar için ailece iletişim bu duruma çözüm bulmada yardımcı olabilir.  Okuldaki öğretmenlerin ve yöneticilerin çocuklar Arası iletişim konusunda farkındalık sahibi olması, bu durumu çözmeye yardımcı olabilir.  Buna yönelik okulda zorbalık önleme programları oluşturularak çocuklarda duygusal farkındalığı artırma çalışmaları yürütülebilir. 

Zorbalık Neden Sürekli Tekrar Eder?

Zorbalığın sürekli tekrar ettiği ortamlar, bu davranış kalıplarını sergileyen kişilerin herhangi bir yaptırıma  maruz kalmayacağını düşündüğü ortamlardır.  Okullarda görülen zorbalığa karşılık hem zorba hem de bu duruma maruz kalan çocuk için psikolojik destek grupları oluşturulabilir.  Çocuklar için empati eğitimi zorbalık farkındalığı gibi konularda bilinci artırmaya yardımcı olabilir.  İş yerinde meydana gelen ve kişinin şahsiyetine yönelik yapılan saygısızlığa varan davranışlar, hukuki yaptırımlar aracılığıyla engellenebilir.  Hem yetişkinlerde hem çocuklarda zorbalık davranışı fark edildiğinde bu duruma karşı gerekli tepki ortaya konmalıdır. İş yerlerinde yöneticiler, okullarda ise öğretmenler bu duruma karşı çalışanların ve öğrencilerin duyarlı davranması için önemli bir role sahiptir. 

Zorbalık, çocuk yaşta fark edildiğinde çocuğun bu davranışı bırakması için gerekli aksiyonların alınması daha kolay olabilir. Bu durum göz ardı edilmemeli ve çocuk gerekli psikolojik destekle hatalı davranış kalıplarından uzaklaştırılmalıdır. Burada ebeveynlerin yaklaşımı son derece önemlidir. Çocuğun bu davranışına duyarsız kalmamak, bu davranışların diğer insanlar ve arkadaşları üzerindeki etkilerini ona anlatmak, hatalı davranış kalıplarından vazgeçmesine yardımcı olabilir. 

Psikolojik Zorbalık Bir Suç Mudur?

Zorbalık bir suç mu? Öncelikle zorbalığın suç olup olmadığını netleştirerek başlayalım. Çocuklarda zorbalık türleri suç olarak kabul edilmeyebilir. arkadaşlarına fiziki anlamda zarar vermedikleri sürece bu davranışları gerekli psikolojik destek süreçleri ile önlemeye çalışabilirsiniz. Bu noktada, okul yönetiminin sorumluluğu büyüktür. Öğretmen rehberliği ve aile işbirliği ile çocuklar için gerekli destek yöntemleri araştırılmalıdır. Aslında bu araştırma, zorbalık henüz ortaya çıkmadan çocuklara gerekli destek sağlanarak ortadan kaldırılmaya çalışılmalıdır. 

Okullarda yaşanan zorbalık dışında iş yerlerinde de çeşitli zorbalık türleri bulunur. İşyerlerindeki zorbalar her zaman yönetici konumunda olmayabilirler. Kendini iş arkadaşlarından daha üstün gören ya da onlardan daha öne çıkmaya çalışan bazı çalışanlar zorbalık yapmayı tercih edebilirler. İş yerindeki bu zorbalığa genellikle mobbing adı verilir. 

Daha geniş kapsamda ifade etmek gerekirse mobbing nedir? Mobbing, iş arkadaşları ya da yöneticiler tarafından diğer çalışana/çalışanlara uygulanan bir çeşit psikolojik şiddettir.  İş yeri mobbing örnekleri arasında: Çalışanın hak ettiği terfiyi almaması, işinin bilerek zorlaştırılması, işyerinde ayrımcılığa uğraması gibi çeşitli durumlar yer alır.  İşte zorbalık belirtileri ortaya çıktığı andan itibaren bunu size yapan kişinin gerekli tepkiyi görmesi önemlidir.  

Bazı yöneticiler ve iş arkadaşları İşini iyi yapan kişileri hedef alarak onların iş verimliliğini düşürmeye odaklanırlar. Bunu yapma sebepleri, büyük ihtimalle onları bir tehdit olarak görmeleridir.  İş yerinde karşılaştığınız psikolojik zorbalık karşısında mümkünse yöneticinizle görüşebilir,   size karşı mobbing yapmaya çalışan kişiyle açık iletişimde olabilirsiniz.  Kurmaya çalıştığımız iletişim sonuç vermezse o kişileri birer etkisiz eleman olarak görüp işinizi yapmaya devam edebilirsiniz.  Onlardan etkilenmediğinizi hissettirerek moralinizi bozmalarına izin vermeyebilirsiniz. Saygısızlık, hakaret ve şiddet boyutuna ulaşan bezdiriler için hukuki yaptırımlar size yardımcı olabilir.

Mobbing iş verimliliği üzerindeki olumsuz etkiler dışında kişinin psikolojisi üzerinde de çeşitli etkilere sahiptir.  Sürekli çatışmanın olduğu bir iş ortamında çalışanların işlerini istekli bir şekilde yapması mümkün değildir. İyi ve farkındalığı yüksek olan bir yönetici, bu konuda gerekli aksiyonları alarak zorbalığa karşı önleyici tedbirlere başvurabilir. 

İş yerinde ve sosyal ortamlarda zorbalık nasıl önlenir?

Zorbalığın önlenebilmesi çoğu zaman bulunan ortamın genel havasına bağlıdır.  içeride empatik bir  iletişim varsa genel olarak bu sıcaklık insanlara yansır.  Bu ortamda rekabet değil, işbirliği ön plandadır.  İnsanların birbiriyle rekabet etmesi yerine işbirliği yapmasını teşvik eden iş yerleri ve okul ortamları burada bulunan kişilerin daha uyumlu hareket etmesini destekler.  Bu noktada zorbalık gibi olumsuz davranışların ortaya çıkması daha az sayıda görülebilir. Buna rağmen zorbalık davranışı sergileyen kişiler böyle ortamlarda fark edilerek uyarılabilir. Onlar için bir çeşit psikolojik destek teşviği sağlanabilir. Zorba kişi, ne olursa olsun uyarılara uymuyorsa, hukuki yollara başvurulabilir ve bulunduğu ortamdan uzaklaştırılması sağlanabilir.

Çocuklarda Psikolojik Zorbalık: Ebeveyn ve Okulun Rolü

Çocuklar genellikle yetişkinlerin aynalarıdır. Onlar çeşitli davranış kalıplarını dış dünyadan gözlemleyerek öğrenirler. Dünyaya gelen bir çocuk aslında kötü davranış kalıplarıyla gelmez. Kötüyü ve iyiyi sonradan öğrenir. Belli teşvikler doğrultusunda iyi ya da kötü davranış kalıplarını özümsemeyi tercih eder. Ailede iyiyi öğütleyen ve iyi davranışları örnek olarak sergileyen ebeveynler olduğu sürece çocukların daha huzurlu uyumlu olması muhtemeldir.

Bu ortamda büyüyen çocuklar, diğer insanlara karşı empatik bir yaklaşıma sahip olabilirler.  Bazı durumlarda ise aileler çocuğa iyi örnek olsalar bile dış faktörler, akrabalar, izlenen kötü içerikler onların kötü davranış kalıplarını benimsemesine yol açabilir. Herhangi bir sebeple çocukta zorbalık davranışları gözlemliyorsanız, azarlamadan ve eleştirmeden ona karşı anlayışlı bir yaklaşımda bulunmalısınız.  Bu durumu çözmek için psikolojik zorbalıkla müdahale noktasında pedagoglardan yardım alabilirsiniz.  

Çocuklardaki zorbalık davranışını ortadan kaldırmanın çözüm yolları arasında onunla etkili iletişim kurmak yaptığı davranışların sonuçlarını anlatmak en başta yer alır.  İyi davranışların ve  kötü davranışların sonuçlarını çeşitli olay örgüleri yardımıyla anlatabilirsiniz. Bu anlatımla onların diğer insanlar üzerinde nasıl bir etki bırakabileceklerini anlamalarını sağlayabilirsiniz.  Bunu yaptığınızda çocuğun duygusal farkındalığını da geliştirmiş olursunuz. 

İş Yerinde Psikolojik Zorbalık (Mobbing) ve Çözüm Yolları

Iş yerinde psikolojik zorbalıkla müdahale etmenin en etkili çözümleri arasında şunlar yer alır:

Çalışanlarınıza  daha iyi performanslar sergilemeleri ve daha kaliteli iletişim kurmaları için zorbalık eğitimleri verebilirsiniz.

Psikolojik dayanıklılığı artırma noktasında karşılaştıkları haksızlıklara karşı hangi davranışları sergilemeleri gerektiği noktasında gerekli bilgilendirmelerde bulunabilirsiniz

İş yerinizde haksızlığa uğrayan çalışanlarınız için bu duruma neden olan olayları ve kişileri tespit ederek gerekli aksiyonları alabilirsiniz.

Ulaşılabilir bir çalışan olarak kurumsal iletişim kanallarınızı çalışanlarınıza her zaman açık tutabilirsiniz.

İş yerinde tespit ettiğiniz haksızlıklar.a  müdahale ederek kimsenin bir diğer kişiyi rahatsız edemeyeceği mesajını çok net bir şekilde verebilirsiniz.

Iş yerinde zorbalığa uğruyor ve yöneticiniz tarafından desteklenmiyorsanız  bu konuda kendinize siz yardım edebilirsiniz. Duygusal destek mekanizmalarına başvurabilirsiniz.  Bunlardan en etkili olanları zorbalık mağdurları için terapi programlarıdır.  Bazı destek grupları,  yaşadığınız ortak acıları paylaşmanızda size yardımcı olur. Kendinizi güçlü hissetmenize katkı sağlar. Bezdiri ile nasıl başa çıkabileceğiniz noktasında size çözüm yolları sunabilir.  Diğer taraftan unutmamanız gereken bir diğer şeyse sizin de çalıştığınız ortamda belli haklara sahip olduğunuzdur. Gerekirse çalışan hakları kapsamında  kendinizi korumak ve uğradığınız haksızlığı telafi etmek için yasal yollara başvurabilirsiniz.

Psikolojik Zorbalığın Önlenmesi İçin Yapılması Gerekenler

Zorbalığın önlenmesindeki en etkili yollardan biri, insanların duygusal farkındalığının gelişmiş olmasıdır.  Bazen yöneticilerin bilinçli olmadan yaptıkları çeşitli davranışlar da zorbalığa girebilir. Bu noktada çalışanları zorlamamak ve daha verimli olmalarını sağlamak için toplumsal bilinçlendirme çalışmaları yapılabilir. Kurumlara hem yöneticiler hem de çalışanlar arası iletişimi iyileştirecek eğitimler verilebilir.  

Zorbalığa uğrayan kişilerin bu durumu raporlayarak ilgili mercilere iletmesi noktasında farkındalık kampanyaları yürütülebilir.  Gerekli yasal yaptırımlar uygulandığında ve zorbalığı tepki gösterildiğinde bu durumu gittikçe azaltmak, hatta ortadan kaldırmak mümkün olabilir. Çalışanlar arasındaki zorbalığı önlemede işveren sorumluluğu, bu noktada son derece önemlidir. Zorbalık önleme stratejileri konusunda çalışanlarla sürekli iletişim halinde olmak yaşanabilecek iletişim sıkıntılarını gidermeye yardımcı olabilir. 

Psikolojik olarak zor durumda olduğu fark edilen çalışanlar terapi desteğine yönlendirilebilir. Sinirlilik ve öfke davranışları sergileyen kişiler için bu durum zorunlu bir hale getirilebilir.  Psikolojik zorbalığın önlenmesinde en etkili yöntemlerden biri kişilerin bu yönde bilinçlendirilmesidir. 

Yaptırımların artması ve bunların adil şekilde uygulanması da zorbalığı azaltmada etkili olabilir. Yine de en etkili yöntem, kişilerin bu konuda bilinçlendirilmesi, psikolojik desteğe yönlendirilmesidir. Gerek zorbalıktan gerekse fazla sinirli ve stresli ruh halinden muzdaripseniz siz de kendiniz için iyi bir terapi desteği almayı deneyebilirsiniz.