Paranoid Kişilik Bozukluğu Nedir?

İsmini “para noia” kavramından alan paranoid kişilik bozukluğu genellikle genç erişkinlik döneminde ortaya çıkan bir kişilik bozukluğudur. Paranoid kişilik bozukluğu, gerçek bir tehlike veya tehdit olmaksızın, diğer kişilerin davranışlarını kötü niyetli olarak algılama, insanlara karşı duyulan yüksek güvensizlik hissi ve kuşkucu bir yaklaşım içerisinde olma örüntüsüyle karakterizedir.

Paranoid Kişilik Bozukluğunun Nedenleri

Paranoid kişilik bozukluğunun ortaya çıkmasında genetik ve çevresel etkenlerin rol oynadığı bilinmektedir. Çocukluk döneminde aile içerisinde yaşanan problemler veya çocukluk döneminde duygusal olarak ihmale uğramış olma paranoid kişilik bozukluğunun gelişmesine yol açabilmektedir.

Paranoid Kişilik Bozukluğunun Belirtileri

DSM IV’te paranoid kişilik bozukluğunun tanı ölçütleri yer almaktadır. Aşağıda yer alan belirtilerin dördünün veya daha fazlasının olması paranoid kişilik bozukluğu tanısı konmasına yardımcı olabilmektedir.

Kesinliği olmayan bir şekilde başka kişilerin kendisini sömürdüğünden, aldattığından kuşkulanmak, kişilerin kendisine zarar verdiğini düşünmek,
Sosyal çevresindeki arkadaşlarının veya iş ortamındaki arkadaşlarının kendisine olan bağlılığını sorgulamak, kişilerin güvenirlilikleri konusunda kuşkulanmak,
Başkalarına sır vermek konusunda çekinmek, sırların kendisine karşı kullanılacağını düşünmek,
Bazı sözler sıradan olsa bile bu sözler ile kendisinin aşağılandığını düşünmek,
Onur kırıcı davranışları, haksızlığa uğramayı, görmezden gelinmeyi affedememek, bu tip durumlarda kişilere karşı kin beslemek,
Bazı davranışlar karşısında kişiliğine saldırıldığı inancına kapılmak, öfkeyle ani tepkiler göstermek,
Haklı olduğuna dair hiçbir sebep yokken bile partnerinin veya eşinin sadakatsizliği ile ilgili çeşitli kuşkulara kapılmak.

Paranoid Kişilik Bozukluğunun Genel Hatları

Paranoid kişilik bozukluğu olan kişilerin genel olarak resmi veya ciddi tavırları olduğu gözlemlenir ve sürekli olarak gergin bir duruşları bulunmaktadır. Diğer insanlara karşı mesafeli davranırlar, sıcak ve samimi tavırları bulunmaz. Acı çeken insanlara karşı sert bir duruş sergilerler, derin duygularını göstermekte zorlanırlar. Aldatıldıklarını düşündüklerinde öfkelenirler, öfke ve kıskançlık duyguları yoğundur. Bu sebeple ilişkilerinde sorunlar yaşarlar ve sosyal hayatları olumsuz yönde etkilenir.

Paranoid kişilik bozukluğunda kişiler, her an küçük düşürülebilecekleri, zarar görebilecekleri veya tehdit altında hissettirilebilecekleri olasılığını göz önünde bulundurdukları için sürekli tetiktedirler ve kendilerini bu tür saldırılardan korumak istemektedirler. Kendilerinden güçlü kişilerin denetimi altına girecekleri konusunda kaygı yaşarlar. Diğer insanları kontrol altında tutmaya çalışmak isterler bu sebeple kendileriyle ilgili yeni güçler geliştirmeye çalışabilirler. Gururlu ve kibirli bir havaya bürünmeye çalışırlar. Bu sayede kontrolün ve gücün kendi ellerinde olduklarını göstermeyi hedeflerler.

Paranoid kişilik bozukluğunda kişiler, zayıf veya yetersiz kişileri hor görme eğilimindedirler. Kendi hatalarını kabul etmekte de zorlandıkları için eksikliklerinin sebebini başka insanlara yükleyerek benlik saygılarını korumaya çalışırlar. Yetersizlikleri ile yüzleşemedikleri durumlarda benlik değerlerinin üstün olduğuna dair bir imge yaratmaya çalışırlar.

Paranoid Kişilik Bozukluğunda Yerleşik Düşünceler

Paranoid kişilik bozukluğunda bazı yerleşik düşünceler bulunabildiği bilinmektedir. Bu düşüncelerden bazıları şu şekilde sıralanabilir;

“Ben çok özel biriyim.”
“Başkalarından daha iyi olduğum için kimse beni sevmiyor, o sebeple yalnızım.”
“İnsanlara güvenilmez, insanlar aldatıcıdır.”
“Her an tetikte olmalıyım, insanlar bana zarar verebilir.”

Paranoid Kişilik Bozukluğunun Tedavisi

Paranoid kişilik bozukluğu tanısının doğru bir şekilde konabilmesi ve kişiye uygun tedavi yöntemlerinin belirlenebilmesinde psikiyatrist ve psikoterapist desteği almak büyük önem taşımaktadır. Paranoid kişilik bozukluğunda kişiler, diğer insanlara karşı güvensiz bir yaklaşım ve kuşku içerisinde oldukları için psikoterapiye ve psikoterapiste karşı güven duymaları tedavinin ilerleyişinde önemli bir rol oynamaktadır. Paranoid kişilik bozukluğu tedavisinde güven duygusunun ve benlik saygısının artırılması, sosyal etkileşim ve iletişim konularını da içeren çeşitli terapi yöntemleri uygulanmaktadır.

Kaynakça