Okul fobisi, okul çağındaki çocukların okula gitmek istememesi, okula gitmeyi reddetmesi ve okula gitmek konusunda duygusal olarak zorluk yaşaması şeklinde tanımlanmaktadır. Anaokuluna yeni başlayan ve ilkokula giden çocuklarda okul korkusu sık görülmektedir.
Okul Fobisi Olan Çocuklar
Okul korkusu veya okul fobisi olan çocuklar genellikle evde kalmayı ve okula gitmemeyi tercih etmektedir. Okula gitmek zorunda kaldıklarında kaygı yaşamakta, bu kaygı ve stres sebebiyle karın ağrısı, mide bulantısı gibi çeşitli bedensel tepkiler göstermektedir. Ayrıca okul korkusu yaşayan çocuklarda okula gittiği günlerde ağlama nöbeti, öfke krizi gibi davranışsal problemlerin ortaya çıktığı da gözlemlenmektedir.
Okul Fobisinin Temelinde Yatan Sebepler
- Okul fobisinin kaynağının anne ve bebek arasındaki bağlanma örüntüsüne dayandığı düşünülmektedir. Annenin bebeğin korkularını azaltabilme yeteneği anne ve bebek arasındaki güvenli bağlanmayı destekleyerek okul çağına gelen çocuğun anneden daha kolay ayrılabilmesini sağlamaktadır. Annenin çocuğun korkularını azaltabilme yeteneğinin olmadığı durumlarda çocuklarda okul korkusu görülebilmektedir.
- Okul korkusunun temelinde ayrılma korkusu yatabilmektedir, ayrılma korkusu çocuklarda 2-7 yaş arasındaki dönemde ortaya çıkmaktadır. Bu korku ve kaygının nedeninin ise annenin hareket ve söylemlerinden kaynaklandığı bilinmektedir. Annenin çocuğu okuldayken özleyeceğini, merak edeceğini hissettiren ve sık sık tekrar eden söz ve davranışları bazı durumlarda çocuğun ayrılık kaygısı yaşamasına sebep olabilmektedir. Annenin çocuktan ayrılmak istememesi, çocuğun okuldayken ayrılık kaygısı yaşamasını beraberinde getirebilmektedir. Bu sebeple çocuk kendini güvende hissettiği ev ortamından ayrılmak istememektedir.
- Okul fobisi, sosyal çevre ile kurulan ilişkilerden korkma veya çekingenlikten kaynaklanabildiği gibi başarısızlıktan korkma, öğretmenin kızmasından korkma gibi çeşitli sebeplere de dayanabilmektedir.
Okul Fobisinin Ortaya Çıkmasına Sebep Olan Durumlar
Okul hayatını büyük sorunlar olmadan devam ettiren, okula giderken herhangi bir huzursuzluk yaşamayan çocuklarda da farklı sebepler yüzünden ani bir şekilde okul korkusu oluşabilmektedir. Aile bireylerinin ruhsal durumları, aile bireyleri arasındaki ilişkilerde yaşanan bazı problemler çocuklarda okul korkusunun oluşmasına sebep olabilmektedir.
- Ebeveynlerin aşırı koruyucu tavırları,
- Anne ve/veya babanın kaygılı olması
- Anne-baba arasında yaşanan tartışma, kavga ve gerginlikler,
- Aileye yeni bir kardeşin gelmesi gibi durumlar çocuklarda okul fobisi geliştirebilmektedir.
Bazı durumlarda ise çocuğun aile yaşantısında herhangi bir sorun bulunmamaktadır. Ancak okulda karşı karşıya kaldığı bazı durumlar okul korkusunun oluşmasına sebep olabilmektedir.
- Ülke/şehir/okul/öğretmen değişikliği,
- Okulda huzursuz edici veya kaygılandırıcı durumların bulunması,
- Arkadaş ilişkilerinde yaşanan sıkıntılar,
- Öğretmen-çocuk ilişkisindeki sorunlar,
- Cinsel veya fiziksel tacize maruz kalma çocuklarda okul fobisinin gelişmesiyle sonuçlanabilmektedir.
Okul Fobisi Olan Çocuğu Anlamak
Anne ve babanın okul fobisi olan çocuğun kaygı ve korkularını anlaması, onunla empati kurabilmesi önemlidir. Çocuk bu duyguları sebebiyle suçlu hissettirilmemeli, aşağılanmamalı, yargılanmamalıdır. Okul fobisi olan çocukların korkularının kaynağının anlaşılabilmesi için iyi bir gözlem yapılmalıdır. Okul fobisinin hangi durumlardan kaynaklandığını anlamak gerekmektedir. Okul korkusunun ailevi sebepler yüzünden mi yoksa okul yaşantısından mı kaynaklandığı analiz edilmelidir. Sorunları görmezden gelmek yerine çocuğun yaşadığı okul korkusu ile ilgili uzman desteği almak çocuğun sorunlarını çözebilmesi aşamasında önem bir yer tutmaktadır. Bu sayede problemlerin büyümesi engellenebilmektedir.
Okul Fobisinin Gelişmemesi için Ebeveynlerin Tutumu Önemlidir.
Çocuklarda okul fobisinin gelişmemesi için anne ve babaların tavır, davranış, söylem ve kararları önemli bir yer tutmaktadır.
- Ebeveynler, çocuğun okula başlama sürecinde kaygılarını çocuğa yansıtmamalı, onu güvende hissettirmeli, net ve kararlı olmalıdır. Belirsizlikler çocukların kendilerini güvende hissedememelerine sebep olmaktadır.
- Ebeveynler okul hakkında bilgi sahibi olmalıdır, öğretmenlerle tanışmalıdır, öğretmenlerle iletişim halinde olmalıdır.
- Çocuk, anne ve babasının kendisine, okula ve öğretmenine güvendiğini hissetmelidir.
- Ebeveynler, okul ile ilgili her konuda sakin bir tutum sergilemelidir.
- Aile içerisinde yaşanan problemlerin çözüme kavuşturulması ve huzurlu bir aile ortamı yaratılması sağlanmalıdır.
- Gelişimsel özellikleri farklı olan çocukların, gelişimsel özellikleri göz önünde bulundurularak okul seçimine karar verilmelidir.
- Çocuğun okul hayatında karşılaştığı ve çözüme ulaştırılamayan sorunlar için psikolog veya psikiyatrist desteği alınmalıdır.
Kaynakça
- Sevimli, M. (2010) Annelerin bakış açısından okul fobisinin değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Psikolojik ve Rehberlik Bilim Dalı, Malatya.
