Çocuklarda Uyku Bozuklukları
Çocuklarda uyku bozuklukları, onların gün içindeki aktivitesini büyük oranda kısıtlarken, okul başarısını da etkileyebilir. Ev yaşantısından arkadaşlarıyla olan ilişkisine kadar birçok alanda davranış bozukluklarının ve sosyal bozuklukların ortaya çıkmasına yol açabilir.
Çocuklarınız zaman zaman kendini iyi hissetmeyebilir. Bunun temel nedeninin ne olduğunu doğru tespit etmek önemlidir. Bazen uyku bozukluğu nedeniyle bazen de farklı bir psikolojik sorundan kaynaklı olarak çocuğunuzda belli değişimler fark edebilirsiniz. Uyku bozukluğu olduğunu anlamak için öncelikle yaşına bağlı olarak kaç saat uyuduğuna ve gece uyku kalitesine dikkat edebilirsiniz.
Çocuklarda uyku bozuklukları, yaş gruplarına göre değerlendirilmesi gereken bir durumdur. Çocuklarda uyku ihtiyacı, yaş ilerledikçe azalır. Küçük bebekler, günde 14 saate kadar uyuyabilirken 2-5 yaş arasındaki çocuklarda bu durum 11-13 saat aralığına iner. 6-13 yaş aralığında bu uyku süresi 9-11, gençlikte ise 8-10 saat kadardır.
Çocuklar bazen fiziksel ya da ruhsal rahatsızlıklardan dolayı uykuyla ilgili sorunlar yaşarlar. Uykuya geçişte zorluk, gece uyanma, gündüz uyuma isteği, sürekli uyuklama hali gözlemliyorsanız çocuğunuzda uyku bozukluğu olduğunu anlayabilirsiniz.
Çocuklarda uyku sorunları, uykuya dalma, daldıktan sonra uykuyu sürdürememe gibi farklı şekillerde ortaya çıkar. Gece uykusunun bölünmesi ve uyandıktan sonra tekrar uykuya dalmakta zorluk yaşayabilirler. Uyku bozukluğunun çeşitli türleri vardır. Bunlar arasında: insomnia, uyku apnesi, gece terörü, huzursuz bacak sendromu gibi çeşitli rahatsızlıklar yer alır.
Çocuklarda Yaygın Görülen Uyku Bozuklukları Nelerdir?
Çocuklarda yaygın görülen uyku bozuklukları, geceden sabaha kadar süren deliksiz bir uykuyu engeller. Çocuklarda uyku düzenini bozan nedenler arasında huzursuz bacak sendromu, uyku apnesi gibi çeşitli rahatsızlıklar yer alır. Çocuklarda uyku bozuklukları olarak sınıflandırılabilecek rahatsızlıklar şu şekilde sıralanabilir:
Uyku Apnesi: Uyku sırasında kısa süreli nefes durmasına yol açan rahatsızlıktır. Üst solunum yollarındaki darlıklar bu rahatsızlığın ortaya çıkmasına yol açabilir. Tedavi edilmediği takdirde risk teşkil eden bir hastalıktır.
Gündüz Uyuklama: Gece uyumamaktan kaynaklı olarak gündüz, sürekli uykulu hissetme halidir.
Insomnia: Çocuğun uykuya dalmakta zorlanması ya da sık sık uyanması şeklinde kendini gösteren rahatsızlığın adıdır. Uyku süresinde ve kalitesinde düşüşe neden olarak çocuğun aktivitesini kısıtlar.
Huzursuz Bacak Sendromu: Çocuklarda nadiren görülen bu rahatsızlık, uyurken sürekli olarak bacakların hareket ettirilme isteğiyle kendini gösterir. Bu hareket hali, çocuklarda uyku kalitesini bozarak deliksiz uykuyu engeller.
Parasomni (Gece Terörü): Bir diğer adı gece terörü olan bu rahatsızlık, hem uykuya dalarken hem uyku sırasında ve uykunun çeşitli evrelerinde meydana gelen korkuyla uyanma halidir. Gündüz yaşanan olayların gece kâbus olarak kendini göstermesidir.
Narkolepsi: Gündüzleri yaşanan aşırı uyku halidir. Sadece uyku hali olmanın ötesinde gece uyku bozuklukları, ani kas güçsüzlüğü, halüsinasyonlar olmak üzere çeşitli şekillerde belirti gösterir.
Yaşanan uyku bozuklukları, büyüme geriliği, gündüz uyuklama, dikkat eksikliği, hiperaktivite gibi durumların ortaya çıkmasına yol açar. Bu durumu düzeltmek ve çocuğun günlük uyku ihtiyacını almasını sağlamak için terapi desteğine başvurabilirsiniz.
Çocuklarda Uyku Bozukluklarının Belirtileri Nasıl Anlaşılır?
Çocuklarda uyku bozukluklarının belirtileri, gece uykuya geçiş sürecinde ya da uyku sırasında kendini çeşitli şekillerde ortaya koyar:
- Çocuğunuz psikolojik olarak rahat hissetmediğinde, korku ya da kaygı duyduğunda uykuya kolayca geçemez.
- Gece sayıklar ya da konuşur.
- Kâbus görerek uyanabilir.
- Gece bağırarak uykudan uyanabilir.
- Sabahları çok erken uyanabilir.
- Gece çok geç saatte uyuyabilir.
- Sinirlilik ve huzursuzluk gibi çeşitli negatif durumlar ortaya çıkabilir.
Çocuğunuz, bu belirtilerden bazılarını gösteriyorsa uyku bozukluğu yaşadığını anlayabilirsiniz. Uyku bozukluğunun temel sebepleri anlaşıldıktan sonra bu durumu düzeltmek için gerekli tıbbi ve psikolojik desteği almayı ihmal etmemelisiniz.
Çocuklarda Uyku Bozuklukları Nasıl Teşhis Edilir?
Uyku bozukluklarını teşhis etmek için belli test yöntemleri bulunur. Bunlardan bir tanesi Polisomnografi (PSG)’ dir. Diğer bir yöntem ise çoklu uyku latans testi (MSLT)’ dir. Uyku bozukluğu tedavisi için öncelikle çocukta hangi rahatsızlığın olduğunu tespit etmek gerekir. Bu iki teknik çocuğun yaşadığı uyku bozukluğu türünü ve uyku kalitesini nasıl etkilediğini anlamak için uygulanır.
Polisomnografi: Çeşitli cihazlarla bütün gece boyunca uykunuzun takip edilmesi şeklinde yapılan bir testtir. Uykunun kalitesini ölçmeye yarayan bu testte, beyin dalgaları (EEG), solunum yollarındaki hava akışı kontrol edilir. Uykuda solunumun durup durmadığı, duruyorsa bunun oranı anlaşılmaya çalışılır. Kandaki oksijen düzeyi, göz hareketleri takip edilir. EKG (kalp grafisi), vücut pozisyonu, kasların elektriksel aktivitesi takip edilerek mevcut durum saptanır. Uyku bozukluğuna yol açan durum tespit edildikten sonra kişinin gerekli tedaviyi alması sağlanır.
Polisomnografi kimlere yapılır?
- Horlama ve uyku apnesinden mustarip olanlar,
- Kronik uykusuzluğu olanlar,
- Uyurgezerler,
- Epilepsi hastası olanlar,
- Uykuda periyodik bacak sendromu olan kişiler, polisomnografi yaptırmaya uygun kişiler arasındadır.
Çoklu Uyku Latans Testi (MSLT): Bu testin amacı, uyku bozukluğu yaşayan kişilerin uykuya dalış hızını belirlemektir. Narkolepsi tanısında da kullanılan çoklu uyku latans testi, hızlı göz hareketlerinin takip edilmesini sağlar. İşlem yapılacak kişinin 10 dakika öncesinden tuvalet ihtiyacını gidererek yatmaya hazırlanması gerekir. Öncelikle uykuya geçiş süreci gözlemlenir. Sonraki aşamada ise çocuğun, uykuya direnci ölçülmeye çalışılır. Bunun için 2 saatlik aralıklarla 40 dakikalık 4 kayıt yapılır. Bu sürede hastanın doğal olarak uyanık kalıp kalamadığı takip edilir. Hasta 40 dakika boyunca uyumadığı takdirde kayıt sonlandırılır.
Uyku Bozukluklarının Çocukların Fiziksel ve Zihinsel Gelişimine Etkileri
Uyku bozuklukları, çocukların fiziksel ve zihinsel gelişimlerine bazı yönlerden olumsuz etkilerde bulunabilir. Bunların arasında depresyon, öğrenme güçlüğü, dikkat eksikliği olmak üzere çeşitli durumlar ortaya çıkar. Uykusuzluğun yol açtığı bir sürü olumsuz durum söz konusudur. Bunlar:
- Hiperaktivite,
- Davranış problemleri,
- Dikkat eksikliği,
- Öğrenme güçlüğü,
- Bağışıklık sistemi zayıflığı,
- Gün içinde sürekli uykulu olma hali,
- Sinirlilik ve huzursuzluk gibi olumsuz birçok durumu kapsar.
Yeterince uyumamak, büyüme hormonlarını da olumsuz etkiler. Metabolizmanın yavaşlamasına ve kilo alımın artması yol açar. Bağışıklık sisteminin zayıflamasıyla birlikte gelen çeşitli fiziksel rahatsızlıklar da çocuğun genel sağlık durumunu olumsuz etkiler. Uyku bozuklukları beraberinde kalp ve damar rahatsızlıklarını da getirebilir.
Kardiyovasküler hastalıkların tetiklenmesi, çocuğun günlük aktivitesini, sosyalleşmesini büyük oranda olumsuz etkiler. 23.00’dan sonra uyuyan kişilerde kardiyovasküler rahatsızlıkların görülme ihtimalinin bu saatten önce yatanlara oranla daha fazla olduğu gözlemlenmiştir. 00.00’dan sonra yatanlar için bu risk daha da yüksektir.
Uyku Bozukluklarının Çocukların Sosyal Hayatına Etkileri
Uyku bozuklukları, çocuklarda sinirli bir ruh haline ve huzursuzluğa sebep olur. Bu durum sağlıksız davranışlar geliştirmelerine de yol açabilir. Bazı çocuklarda akran zorbalığına varan saldırgan davranışlar sergilemesine neden olabilir. Bazı çocuklar, sağlıklı ilişkiler kurmaktan uzaklaşarak içlerine kapanabilirler. Sosyal izolasyon adı verilen sosyalleşmeden uzaklaşma hali, çocuğun bulunduğu ortamda huzursuz hissetmesine yol açabilir. Yaşadığı bu olumsuzluklar çocuk için özgüven eksikliğine sebep olabilir.
Çocuklarda Uyku Bozuklukları İçin Davranışsal Tedavi Yöntemleri
Çocuklarda uyku bozukluğunu tetikleyen durumları ortadan kaldırmak, yaşanan problemleri kesin olarak çözmenin en etkili yoludur. Bunun neticesinde sağlıklı uyku alışkanlıkları geliştirmek mümkün hale gelebilir. Stres kaynaklı uyku bozukluklarında çocukta sadece uyuyamama ya da arada uyanma durumu görülmez. Diş gıcırdatma da bu problemlerle birlikte ortaya çıkabilir. Diş gıcırdatma gibi psikolojik kökenli, etkisi fiziksel olarak ortaya çıkan durumları gidermek için çocuğa gece uyku plağı yaptırabilirsiniz. Diş sıkmanın nedenini bulmak için de çocuklara yönelik terapi hizmetlerinden yararlanabilirsiniz.
Çocuklarda Uyku Hijyeni ve İyi Uyku Alışkanlıkları Oluşturma Yolları
Çocuklarda uyku kalitesini artırmanın en güzel yollarından bir tanesi, çocuğun bulunduğu ortamda rahat ve huzurlu hissetmesidir. Korkulu ve kaygılı çocukların uyku problemleri yaşaması daha muhtemeldir. Çocuğun uyuduğu odanın düzenli ve temiz olması da uykuya geçişine katkı sağlayacak etkenler arasında yer alır.
Çocuklarda uyku hijyenini sağlamak için uyudukları nevresimlerin temiz olduğundan emin olmalısınız. Uykuya geçişe yardımcı esansiyel yağlar kullanarak da rahatlamalarına yardım edebilirsiniz. Çarşafları düzenli olarak silkeleyerek üzerlerinde deri döküntüsü nedeniyle oluşabilecek mikroorganizmaları uzaklaştırabilirsiniz.
Çocuklarda Uyku Bozukluklarına Yönelik Ebeveyn Destek Yöntemleri
Çocuklarda uyku bozukluklarına yönelik olarak ebeveyn destek yöntemleri arasında psikoterapi en başta gelir. Çocukla birlikte alınabilecek olan bir aile terapisi, bilişsel davranışçı terapi gibi yöntemler, onu anlamanıza yardım eder. Kaygılarını, yaşadığı sıkıntıları, uyku bozukluğuna yol açan durumları daha net şekilde görmenize destek olur. Bu noktada problemin üstesinden ailecek gelebilirsiniz. Çocuğa korktuğu ya da kaygı duyduğu durumlar hakkında anlayışlı yaklaşarak kendini iyi hissetmesine yardım edebilirsiniz.
Çocuklarda Uyku Bozukluklarında Uzmana Ne Zaman Başvurulmalı?
Çocuklar bazen günlük hayatta etkilendikleri olaylar nedeniyle kâbus görebilirler. Uykularından korkarak uyanabilirler. Arada bu durumların gelişmesi normaldir. Yaşanan uyku problemleri sürekli tekrarlanmıyorsa çocuğunuzu bir uzmana götürmeniz gerekmeyebilir. Çocuğunuz uykuda sürekli aynı problemleri yaşıyorsa ve ciddi anlamda uyku problemi yaşıyorsa o zaman uyku testi yaptırmalısınız. Ardından fiziki bir destek almanız gerekebilir. Bunun yanında bir de uyku bozukluğunun psikolojik tarafını göz ardı etmemelisiniz.
Yaşanan birçok fiziksel rahatsızlığın altında yatan neden bile psikolojikken, uyku bozukluklarının da çocuğun gün içinde etkilendiği olumsuz koşullar nedeniyle olabileceğini unutmamalısınız. Gece korkarak uyanmaları tekrarlıyorsa, uykusunda sürekli bağırıyor ya da konuşuyorsa bir uzmana başvurmanız gerektiğini anlayabilirsiniz. Uyurgezerlik, uyku apnesi gibi problemler için de hem psikolojik hem de fiziksel destek alarak bunların üstesinden gelebilirsiniz.
