Artikülasyon, konuşmanın meydana gelmesi için uyum içinde çalışan organların yardımıyla doğru sesleri oluşturmak ve çıkarmaktır. Artikülasyon bozukluğu ise bu durumun gerçekleşememesinden kaynaklanan bir rahatsızlıktır.
Kişinin doğru sesleri çıkarması için dil, diş, damak, dudak gibi artikülasyon organlarının doğru şekli alamaması nedeniyle bu durum ortaya çıkabilir. Artikülasyon bozukluğu motor gelişim bozukluklarıyla ilişkili olarak ortaya çıkar.
Artikülasyon Bozukluğu Nedir?
Artikülasyon nedir? Artikülasyonun oluşması önce nefes almakla başlar. Ses tellerinden hava geçer. Dil, çene, diş ve damak yardımıyla şekillenerek anlamlı kelimeler şeklinde ağızdan çıkar. Bunu gerçekleştirmek için ağız içinde dil çeşitli hareketler gerçekleştirir. Dil, dudaklardan, damaklardan ve dişlerden aldığı destekle çeşitli seslerin oluşmasını sağlar. Neticede konuşma gerçekleşir. Bu durumun sağlıklı şekilde gerçekleşemiyor olmasına artikülasyon yani sesletim bozukluğu adı verilir.
Artikülasyon Bozukluğu Nedenleri Nelerdir?
Artikülasyon bozukluğu nedenleri pek çok farklı hastalığa ve kişinin özel durumuna göre değişir. Sesletim bozukluğu nedenleri arasında:
- Selebral Palsi
- Down Sendromu
- Otizm
- İşitme problemleri
- İnme/felç
- Dudaklarda ve damaklarda oluşan yarıklar
- Dil kaslarının yeterince gelişmemesi
- Zihinsel engel
- Yüzde oluşan anomaliler
- Çene yapısındaki bozukluklar yer alır.
Konuşma bozukluğuna yol açan durumlardan bir diğeri ise çocukken ebeveynler tarafından çok zorlayıcı bir tutum sergilenmiş olmasıdır. Evde başka bir yabancı dilin çocuğun öğrenmesine yetecek kadar çok konuşulmuyor olması bu konuşma güçlüğüne yol açan durumlar arasındadır.
İlginizi Çekebilir: Konuşma ve Dil Bozuklukları
Artikülasyon Bozukluğu Belirtileri
Artikülasyon bozukluğu belirtileri, genellikle kişinin konuşma şekliyle kendini ele verir. En bariz artikülasyon bozukluğu semptomları arasında şunlar yer alır:
- Kişi üretemediği ses yerine başka bir ses koyarak bu açığı kapatmaya çalışır.
- 4 yaşında veya daha büyük olmasına rağmen çocuk bebek gibi konuşmaya devam eder.
- 4 yaşından büyük olmasına rağmen çocuğun konuşması çok anlaşılır değildir.
- Artikülasyon güçlüğü yaşayan kişi bazı kelimelerde heceleri atabilir.
Sesletim bozukluğunun dört ayrı şekli olabilir. Bunlardan bir tanesi söylenemeyen sesin atlanmasıdır. Kaşık kelimesini tam söyleyemeyen çocuklar k harfini atlayarak aşık diyebilirler. Kahve derken h harfini çıkartmakta zorlanan çocuklar bunun yerine kave diyebilirler. İkincisi yerine koymadır. Kişi söyleyemediği ses yerine bir başkasını koyar. Araba yerine ayaba denmesi gibi…
Olmayan bir sesin kelimeye eklenmesi artikülasyon bozukluğunun bir başka göstergesidir. Örneğin kişi saat demekte zorlandığı için sahat diyebilir. Çıkarılan seslerin doğru olmaması ama doğruya yakın çıkarılması yine sesletim bozukluğunun dördüncü göstergesi şeklinde ifade edilebilir.
Artikülasyon Bozukluğu Zararları Nelerdir?
Artikülasyon bozukluğu olumsuz sonuçları açısından bakıldığında ilk olarak psikolojik sorunlar ortaya çıkar. Eğer çocuk arkadaş ortamında konuşması yüzünden akran zorbalığına uğruyorsa gelişim sürecinde çeşitli problemlere yol açabilir. Ayrıca ilerleyen süreçte insanlarla iletişim kurmada kişi, kendini eksik ve yetersiz hissedebilir. Konuşma güçlüğü yüzünden sosyal ortamlardan kendini soyutlayabilir.
Artikülasyon bozukluğu zararları arasında ayrıca kişinin bu konuşma şeklini benimsemesi ve konuşma bozukluğunun gittikçe arması yer alabilir. Bu durumda konuşarak iletişim kurmak gittikçe zorlaşır. Zorlaşan konuşma, kişinin hayatında sözlü iletişimi büyük oranda engellemeye başlayabilir. Kişi daha az konuşmaya ve çevresiyle daha az iletişime geçmeye başlayabilir.
Artikülasyon Bozukluğu Tedavi Yöntemleri
Artikülasyon bozukluğu tedavisi, öncelikle bu duruma yol açan sebeplerin anlaşılmasıyla mümkün hale gelir. Bazen kişi çocukluğunda yaşadığı travmalar nedeniyle konuşma güçlüğü çekebilir. Özellikle çocuklar, yaşadıkları psikolojik zorluklar nedeniyle kelimeleri telaffuz etmekte zorlanabilirler. Korku, beynin konuşma merkezini etkileyerek doğru konuşmayı engelleyebilir.
Bunun yanında yetişkinlerde de görülebilen artikülasyon bozukluğu, bazen felç gibi fiziksel engeller nedeniyle oluşabilir. Bazen ağız içinde oluşan rahatsızlıklar, ağız yaraları, diş kaybı, çene bozuklukları gibi nedenlerle sesletim bozukluğu meydana gelebilir. Ayrıca MS gibi kas hastalıkları da kişinin konuşmasının kademeli olarak bozulmasına yol açabilir.
Bütün bu rahatsızlıklara karşılık, kişinin konuşmasını daha iyi bir hale getirmek için fizik tedavi, konuşma terapisi, psikoterapi gibi yöntemlere başvurulabilir. Her tedavi kişiye özeldir. Bu nedenle öncelikle konuşma bozukluğunun hangi sebeple meydana geldiği anlaşılmalıdır. Ardından gerekli fiziksel ve psikolojik müdahale sayesinde konuşmanın iyileştirilmesi mümkündür.
