Amnezi Nedir ve Hangi Türleri Vardır?
Amnezi bir çeşit hafıza kaybı şeklinde ifade edilen psikolojik ve fiziksel bozukluktur. Amnezi türleri ise ortaya çıkış nedenlerine göre: anterograd amnezi, retrograd amnezi, dissosiyatif amnezi, geçici global amnezi olmak üzere farklı isimler alır. Amnezi, yaşanan bir psikolojik travma sonucunda ortaya çıkar. Seyretme şekli Alzheimer ile benzerlik gösterebilir. Bazı amnezi türleri ise geçicidir. Hafıza kaybı sonucunda kişi hatırlayamadığı anılarını yeniden hatırlayabilir.
Amnezi nedir?
Herhangi bir psikolojik travmaya bağlı olarak bazı anıların hatırlanmamasıdır. Bu bazen ileri dönük bazen geçmişe dönük şekilde seyreder. Son zamanda yaşanan anıların unutulup çocukluk dönemi anılarının hatırlanıyor olması da amnezi sonucu meydana gelen hafıza olayları arasındadır.
Amneziye yol açan nörolojik ve psikolojik faktörler vardır. Nörolojik ve bazı hastalıklardan kaynaklanan faktörler arasında şunlar yer alır:
- Kafaya darbe almaya yol açan trafik kazası, düşme, motor kazası gibi olaylar,
- Alzheimer, inme, nöbet, beyin tümörü gibi beyin sağlığını doğrudan etkileyen hastalıklar,
- HIV (AIDS), sifilis, ensefalit (beyin enfeksiyonu), otoimmün ensefalit gibi beyinde enfeksiyona yol açan hastalıklar,
- Beyne oksijen gitmemesi,
- Radyasyona maruz kalınması,
- B1 ve B12 vitamin eksikliği,
- Kalbin durması,
- Karbon monoksit zehirlenmesi,
- Alkol bağımlılığı vb.
Nörolojik ve diğer faktörler, çeşitli hastalıklarla ve fiziksel travmalarla bağlantılıdır. Psikolojik faktörler ise yaşanan duygusal travmaları kapsar. Psikolojik faktörler arasında şunlar yer alır:
- Şiddet suçları,
- Cinsel travmalar,
- Savaş,
- Doğal afetler,
- Terör saldırısı,
- Bir yakınını kaybetme,
- Derinden üzüntü yaşamaya sebep olabilecek herhangi bir olay vb.
Bu travmalar sonucunda gelişen amnezi türüne bağlı olarak hafıza geri gelebilir. Kısa süreli hafıza kayıplarında kişi, önceden oluşan anılarını hatırlar. Sonrasında da anı biriktirmeye devam edebilir. Diğer amnezi türlerinde ise bu mümkün değildir.
Anterograd Amnezi ve Retrograd Amnezi Arasındaki Farklar
Anterograd amnezi, ileriye dönük amnezi olarak ifade edilir. Bu hafıza kaybı türü, olay gerçekleştikten sonraki süreçte yeni anılar oluşturamama şeklinde kendini gösterir. Retrograd amnezi, yaşanan travmatik olay öncesindeki anıların hatırlanamamasıdır. Yani anterograd amnezi olaydan sonraki retrograd amnezi ise önceki anıları unutma halidir.
Dissosiyatif Amnezi: Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri
Dissosiyatif amnezi diğer adıyla dissosiyatif bozukluk, kişiyi derinden etkileyen bir psikolojik travma sonucunda ortaya çıkar. Dissosiyatif amnezi nedir? Kişinin yaşadığı travma sonrasında olaya dair hatırlamama eylemi geliştirmesi ve ruh sağlığında yaşanan bozuklukların adıdır. Kişi hem psikolojik olarak dengesiz bir ruh haline sahip olur hem de yaşadığı olayı perdeleyerek o döneme ait detayları hatırlamaz. Hafıza kaybı tedavisi için başvurmanız gereken tıbbi birim, nörolojidir. Beyinde gerçekleşen bu olay, nörologlar tarafından değerlendirildikten sonra eş zamanlı olarak psikolojik destek de alınabilir.
Amnezi Belirtileri: Hafıza Kaybının İlk İşaretleri
Amnezi belirtileri arasında genellikle şunları görebilirsiniz:
- Ciddi bir hatırlamama eylemi,
- Olaylara dair zihin bulanıklığı,
- Tanıdık kişileri ve yerleri hatırlayamama durumu,
- Kişinin hatırlayamadığı olayları, farklı şekillerde yani uydurma bilgilerle ifade etmesi (konfabulasyan),
- İyileşme sonrası süreçte amnezi dönemini hatırlayamaması gibi durumlar psikolojik amnezi belirtileri arasında yer alır.
Geçici Global Amnezi: Nedir ve Nasıl Tedavi Edilir?
Hafıza kaybı türlerinden bir diğeri olan geçici global amnezi nedir? Tıp literatüründe geçici hafıza kaybı olarak da ifade edilen geçici global amnezi, çok kısa sürede düzelen bir ruhsal bozukluktur. Kişi unuttuğu bilgileri 24 saat içinde hatırlar. Amnezi sürecinde yaşadıklarını ise hatırlayamaz. Bu amnezi türünde kişi, kendisini bilir ve yakınlarını tanır ama aynı olayla ilgili tekrar eden sorular sorabilir. Geçici hafıza kaybı yaşayan kişiler, amnezi sürecinde yaşadıklarını belleklerine kaydedemezler.
Çok sayıda hafıza kaybı yani amnezi türü bulunur. Bunlardan korunmak için yapmanız gereken basit birkaç önlem vardır. Amnezi tedavisi için başvurmanıza gerek kalmadan hafızanızı korumayı sağlayacak temel önemler şunlardır:
- Aşırı alkol tüketmekten kaçınmalısınız.
- Motor, bisiklet ve scooter gibi araçları kullanırken kask takarak kafanızı korumalısınız.
- Spor yaparken aktiviteye uygun şekilde spor ayakkabı giymelisiniz.
- Araç içinde kaza anında bir kafa travması oluşmasını önlemek amacıyla kemer takmayı ihmal etmemelisiniz.
- Şiddetli baş ağrısı, vücudun herhangi bir bölgesinde uyuşukluk hissi gibi felç ya da anevrizmayı düşündüren bulgular söz konusuysa geç kalmadan doktora başvurmalısınız.
Sağlıklı yaşam rutinleri oluşturarak da olası amnezi risklerini en aza indirgeyebilirsiniz. Yoğun üzüntüden ve stresten uzak durmayı, güvenliğinizi tehdit edebilecek alanlara girmemeyi tercih edebilirsiniz. Sigara ve alkolden olabildiğince uzak durarak beyin sağlığınızı koruyabilirsiniz. Düzenli egzersiz yaparak zihinsel sağlığınızın gelişimini destekleyebilirsiniz. Fiziksel aktivite, açık havada yürüyüş gibi beyninize iyi gelecek egzersizleri tercih edebilirsiniz. Amneziden korunmak için çeşitli yöntemler deneyebilirsiniz. Amnezi tedavisi için alabileceğiniz herhangi bir ilaç yoktur. Kişinin psikolojik olarak rahat etmesi, sakinleştirici müzikler dinlemesi ruh halini rahatlatmaya yardımcı alternatifler arasındadır.
