Uçuş Fobisi (Aerofobi) Nedir ? Vr Gözlük İle Tedavi Nasıl Gerçekleşir?

Uçuş fobisi, literatürde aerofobi olarak tanımlanan, uçma korkusu bulunan kişilerde ciddi kaygı belirtilerine yol açan anksiyete bozukluğudur. Bu durum kişilerde hızlı kalp atışı, titreme, terleme, mide bulantısı ve panik atak gibi belirtilerle ortaya çıkabilir. (Özant ve Kelleci, 2021) Uçuş fobisi, genel olarak kişilerin uçaktan kaçınmalarına neden olur ve bu kaçınma, kişinin sosyalliğini kısıtlayabilir, bireyin seyahat etmesini ve yeni deneyimler edinmesini sınırlayabilir. (Kurtuluş, 2017; Oakes ve Bor, 2010)

Sanal gerçekliğe maruz kalma terapisi (VRET), terapistin danışana uygun zorluk seviyesinde kontrollü bir şekilde ortamlara maruz kalmasına ve ortamı deneyimlemesine imkân tanıyan bir teknolojidir. (Carl ve ark. 2019) Bu terapi yöntemi, terapist eşliğinde danışanın baş etme stratejilerini ve alışkanlıklarını geliştirmeyi amaçlamaktadır. (Maples- Keller ve ark. 2017)

Sanal gerçekliğe maruz kalma terapisi (VRET), uçuş deneyimlerini gerçekliğe yaklaştırarak simüle etmek adına VR teknolojisiyle birleştirerek bu tedavi yöntemini farklı bir seviyeye taşımaktadır. (Carl ve ark., 2019) VR’nin amacı, bireylerin korktuğu durumlar ya da nesnelerle güvenli, kontrollü ve tekrar tekrar ulaşabileceği bir ortamda yüzleştirmelerine olanak sağlamaktır. (Freeman ve ark., 2017) VRET, maruz kalma süresinin ve düzeyinin terapist tarafından kontrollü bir şekilde yürütüldüğü, oldukça güvenli bir ortam sunar. Bu kontrol, terapi sürecinin danışanın kaygı ve korku seviyelerine göre uyarlanma noktasında yardımcı olur. (Maples-Keller ve ark., 2017)

VRET, kademeli bir şekilde geleneksel maruz bırakma yöntemini kullanır. (Mertens ve ark., 2021) Danışanlar, havaalanı bekleme alanında oturmak gibi daha kolay simülasyonları deneyimleyebilir ve uçuş anında türbülansla karşılaşmak gibi daha zorlu durumlara kadar ilerleyebilir. (Botella ve ark., 2017) VR teknolojileri, sürükleyici ve gerçeğe yakın simülasyonlarının oluşumunu mümkün hâle getirmiştir. (Boeldt ve ark., 2019) VRET, gerçek uçuş deneyimi ihtiyacını ortadan kaldırmış ve uçuş deneyimini terapistin odasında uygulanabilir hâle getirmiştir. Terapiyi daha erişilebilir ve işlevsel hâle getirir, seansların sıklaşmasıyla süreklilik içeren ilerlemeye imkân tanır. (Donker ve ark., 2019) Yüksek kaliteli ortamlarla, gerçek anlamda duygusal ve fizyolojik belirtileri uyandırarak maruz kalmayı daha etkili hâle getirebilir. (Craske ve ark., 2018)

Araştırmalar, VRET’in uçma korkusu için etkili bir tedavi olduğunu ve teknolojideki ilerlemelerle birlikte bu tedavinin geleneksel yöntemlere kıyasla daha uygun maliyetli ve erişilebilir hale gelebileceğini göstermektedir. (Mertens ve ark., 2021)

Eğer uçuş ya da uçakla ilişkili durumlardan kaçınmalar sergiliyorsanız, uçakla seyahat edemiyorsanız, uçuş öncesinde ya da uçuş sırasında yoğun bir şekilde fiziksel belirtiler (uyuşma, terleme, titreme, nefes alamama, kalp çarpıntısı) gösteriyorsanız, kendinizi uçağın düşeceği ya da kontrolü kaybedeceğim gibi düşüncelerle uğraşıyorken buluyorsanız psikolojik destek alarak VR terapi yöntemi ile bu rahatsızlıktan kurtulabilirsiniz.

Kaynakça

• Boeldt, D., McMahon, E., McFaul, M., ve Greenleaf, W. (2019). Using virtual reality exposure therapy to enhance treatment of anxiety disorders: identifying areas of clinical adoption and potential obstacles. Frontiers in psychiatry, 10, 773.
• Botella, C., Fernández-Álvarez, J., Guillén, V., García-Palacios, A., ve Baños, R. (2017). Recent progress in virtual reality exposure therapy for phobias: a systematic review. Current psychiatry reports, 19, 1-13.
• Carl, E., Stein, A. T., Levihn-Coon, A., Pogue, J. R., Rothbaum, B., Emmelkamp, P., … ve Powers, M. B. (2019). Virtual reality exposure therapy for anxiety and related disorders: A meta-analysis of randomized controlled trials. Journal of anxiety disorders, 61, 27-36.
• Craske, M. G., Hermans, D., ve Vervliet, B. (2018). State-of-the-art and future directions for extinction as a translational model for fear and anxiety. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 373(1742), 20170025.
• Donker, T., Cornelisz, I., Van Klaveren, C., Van Straten, A., Carlbring, P., Cuijpers, P., ve Van Gelder, J. L. (2019). Effectiveness of self-guided app-based virtual reality cognitive behavior therapy for acrophobia: a randomized clinical trial. JAMA psychiatry, 76(7), 682-690.
• Freeman, D., Reeve, S., Robinson, A., Ehlers, A., Clark, D., Spanlang, B., ve Slater, M. (2017). Virtual reality in the assessment, understanding, and treatment of mental health disorders. Psychological medicine, 47(14), 2393- 2400.
• Maples-Keller, J. L., Bunnell, B. E., Kim, S. J., ve Rothbaum, B. O. (2017). The use of virtual reality technology in the treatment of anxiety and other psychiatric disorders. Harvard review of psychiatry, 25(3), 103-113.
• Mertens, G., Duijndam, S., Smeets, T., ve Lodder, P. (2021). The latent and item structure of COVID-19 fear: A comparison of four COVID-19 fear questionnaires using SEM and network analyses. Journal of Anxiety Disorders, 81, 102415.
• Kurtuluş, F. (2017). Sanal gerçeklik teknolojisini kullanarak fobilerin belirlenmesi ve başa çıkma yolları (Doctoral dissertation, İstanbul Kültür Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü/Bilgisayar Mühendisliği Anabilim Dalı).
• Özant, N., ve Kelleci, M. (2021). Uçuş korkusu üzerine nitel bir çalışma. Journal of Aviation Research, 3(2), 173- 189.