Çocuklarda Akran İlişkilerinin Önemi

Erken çocukluk döneminde bebekler diğer tüm çocuklara karşı belirgin bir ilgi göstermeye başlarlar. Fakat diğer çocuklarla oyun kurmak için gerekli sosyal becerileri henüz tam olarak gelişmediğinden ilk oyun türleri yalnız başına oynadıkları oyun şekilleridir. Bir süre sonra 2 yaş civarında akranlarıyla yan yana oyunlar oynamaya başlarlar. Bu paralel oyunlarda benzer şekilde oyun kurarlar fakat hala yeteri kadar etkileşim halinde değillerdir. 2 buçuk yaş döneminde dil gelişimi ile birlikte hayali oyunlar ve iletişimin artış gösterdiği oyunlara geçiş yapılır. 3 ve 3 buçuk yaşa gelindiğinde ise işbirliğine dayalı ve hayal gücünün hayli gelişmiş olduğu “evcilik” benzeri oyunlar kurulur.

Çocuklarda akran ilişkilerinin hayat boyu gelişimi etkilemeye başladığı dönem okula başlangıç dönemidir. İlk kez karşılaşılan toplum tarafından sevilme ve kabul görme baskısı kendini göstermeye başlar. Sınıf arkadaşları tarafından benimsenmek, bir çocuğun kişilik gelişimi ve olası davranış bozuklukları üzerinde uzun vadede etki gösterebilecek temel bir faktördür. Yapılan araştırmalara göre arkadaşları tarafından benimsenmeyen, dışlanan ve kabul görmeyen çocukların okul değiştirme, okulu bırakma, suç işlemeye yönelik davranışlarda bulunma ve ileriki yaşamlarında psikolojik bozukluklar geliştirme olasılıklarının daha yüksek olduğu bulunmuştur. Arkadaşı olmayan çocuklar yalnızca “hırçın” ve “saldırgan” çocuklar değildir. Hırçın davranışları sebebiyle arkadaşları tarafından benimsenmeyen çocukların yanında reddedilmiş, ihmal edilmiş ve problem çözme becerilerini geliştirmesine olanak sunulmamış çocuklar da bulunmaktadır. Ebeveynler çocuklarına destek olmak ve her konuda yanında olduklarını göstermek amacıyla okulda yaşanan sorunlarda anında müdahale eğilimi gösterebilmektedirler. Fakat bu durum çoğunlukla çocuğun yaşadığı sorunlara çözüm arama, çözüm için çabalama becerilerine engel teşkil ederek sonuçlanır. Çocuk hayatında karşısına çıkan her problemde ebeveyn desteği arayışına girerek akranları ile birebir iletişimden kaçınabilir. Bu tür durumlarda sosyal ilişkiler olumsuz etkilendiğinden çocuk sosyal kaygı ve depresyon gibi durumlara daha yatkın hale gelebilir.

Okul, içinde barındırdığı akademik gelişmenin yanı sıra sosyal deneyimler ile çocukların hayatında yeterlilik ve başarı duygusu, özgüven, dayanıklılık gibi birçok önemli kazanımda etkilidir. Çocukların kendilerini tanımaya ve fark etmelerine katkı sağlayan bu dönemde, güçlü ve zayıf yönlerini belirleme, sosyal karşılaştırmalar yapma, yaşam boyu olumlu bir benlik algısı oluşturma gibi önemli özellikler yer almaktadır. Okulda başarılı olan ve okul yaşamından tatmin duygusu elde eden çocuklar genel yaşamlarında da olumlu bir bakış açısı geliştirirken; okulda engellenmeyle karşılaşan ve benimsenmeyen çocuklar bu olumsuz algıyı yaşam boyu kişilik yapılarına atfedebilirler. Ebeveynler için çok da mühim görünmeyen bazı akran ilişkisi problemleri çocuğun hem ikili ilişkilere yüklediği anlamlara hem de sosyal yaşamdan alınan doyum hissine ciddi zararlar verebilir.

Özellikle ergenlik döneminde kurulan akran ilişkilerinde arkadaşlığa karşılıklı destek ve güven içeren devamlı bir sosyal ilişki olarak bakıldığından, ergenlerin zaman zaman aileden çok arkadaşlığa önem verdiği görülebilir. Bu durumun dönemsel bir süreç olduğu farkedilmediğinde ebeveynler panik halinde yardım arayışına girebilmektedirler. Ergenlerin çoğu durağan bir kimlik yapısına henüz ulaşamadıklarından ve davranışlarının uzun vadeli sonuçlarını düşünmekte zorlandıklarından akranlarından alınacak destek, rehberlik ve işbirliğine muhtaçtırlar. Bu nedenle karşılaştıkları problemlerle etkili bir şekilde başedebilmeleri için anne baba yönlendirmelerinin yanında sağlıklı akran ilişkileri geliştirmeleri son derece önemlidir.