Duygudurum Bozukluğu Nedir? Nasıl Anlaşılır?

Ruh hallerimiz duygularımızla ne kadar örtüşüyor değil mi? Bizi her gün etkiliyorlar. Bazen üzgün, kederliyiz, bazen ise mutluyuz. Hatta aynı gün içinde ani değişimle üzgün ve mutlu bile olabiliriz. Çünkü her insan hayatında duyguların inişli çıkışlı zamanları olur en çokta dış etmenlerden dolayı. Bu durumda herkesin günlük rutininde, ani duygu iniş ve çıkışlarının yaşanması belli bir yere kadar doğal kabul edilir. Bunlar ruh hâlindeki normal dalgalanmalardır. Ancak, kişinin ruh hâlindeki değişimler günlük rutinlerinde, iş, sosyal ve aile yaşantı alanlarında belirgin ve yoğun bir şekilde negatif etki göstermeye başlıyorsa, yani duygu dalgalanmaları uzun süreli ve olağandışı şiddette yaşanıyor ise duygu durum bozukluğundan söz edebiliriz.

Duygu durum bozuklukları Depresyon ve çeşitleri (Majör depresyon, Doğum Sonrası (Postpartum) Depresyon, Melankolik Depresyon, Katatonik Depresyon, Mevsimsel Depresyon, Distimik Depresyon) ve Bipolar Bozukluk (Manik-Depresif Bozukluk) ve çeşitleri Bipolar I, Bipolar II, Siklotimik Bozukluk, “Tanımlanmamış” Bipolar Bozukluk) olmak üzere çok çeşitlidir. Bu yazıda en çok merak edilen ve sorulan Bipolar Bozukluk ve atak dönemlerine bakalım istiyorum.

Bipolar bozukluk: 

Bipolar (iki uçlu) bozukluk, eski adıyla manik-depresif hastalık, ruh hali, düşünce kalıpları ve davranışlarda yoğun değişimlere neden olan çoğunlukla yaşam boyu süren bir duygu durum bozukluğudur. Duygu durumda manik ve depresif dönemler olarak adlandırılan önemli dalgalanmalar yaşamayı içeren, bu iki uçtaki duygular sürekli bir döngü hâlindedir. Bu hastalarda sabit, sürekli ve dengeli bir ruh hali gözlemlenemez. Bipolar Bozukluk çoğunlukla ergenlik dönemi ya da ilk yetişkinlik döneminde ortaya çıksa da her yaş ve cinsiyette görülebilmektedir.

Bipolar bozukluğu tanısı olan hastaların gözünden ve cümlelerinden bakacak olursak aşağıdaki gibi örnekler verebiliriz.

Depresyon:

“Çok mutsuzum, içimde kocaman bir umutsuzluk var, sanki yeteneklerimi kaybettim, hiçbir şeyi başaramıyor beceremiyorum. İşe yaramaz haldeyim. Hiçbir şeyden zevk alamıyorum, canım bir şey yemek istemiyor. Ben neden bu dünyada yaşıyorum ki?”

Mânia:

“Harika hissediyorum. Sanki yıldızlar, gökyüzü bile daha parlak. Bir sürü yeteneğim var, birden fazla iş ile meşgul olabilirim. O kadar güçlü hissediyorum ki üstesinden gelemeyeceğim hiçbir şey yok dünyada. Herkes enerjimden, mizahımdan korkuyor ama benim içim içime sığmıyor. Kafamdaki projelerle dünyaya kurtarabileceğimi hissediyorum.

Geniş çerçeveden bakacak olursak, en az 2 hafta sürme koşulu ile bu atakların belirtilerini şu şekilde sıralayabiliriz.

Mani dönemde;

Aşırı normal olmayan neşe, coşku, enerji ve aktivite yüksekliği, az uyku ile günlük rutinin yeterince aktif ve yaratıcı olması, cinsel dürtülerde artış, aşırı ve gerçekçi olmayan özgüven, konuşmada hızlanma, riskli davranışlar (yüksek miktar para harcama, alkol, uyuşturucu kullanımı) ve hatta bazen halüsinasyon görme.

Depresif dönemde;

Gün içinde sadece uyuma isteği, yorgunluk, aktivitede düşme, keyifsiz ve umutsuz ruh hali, konsantrasyonda güçlük, yoğun suçluluk hissi, iştahta azalma, insanlardan ve sosyal çevreden çekilme, içe kapanma, intihar düşünceleri ve sanrılar görme.

Duygu durum bozukluğunun nedenleri nelerdir?

Duygu durum bozuklukları çeşitli genetik, biyolojik, çevresel ve diğer faktörlerden dolayı ortaya çıkabilir.

Biyolojik faktörler:

Beyin alanları amigdala duygularımızın saklandığı yerdir. Duygu durum bozuklukları olan kişilerin beyin görüntüleme testlerinde genişlemiş bir amigdalaya sahip oldukları gösterilmiştir. Beyindeki kimyasal dengesizlikleri kontrol eden kimyasalların yani nörotransmiterlerin bir ya da daha fazlasında kimyasal dengesizlik var ise de duygu durum bozukluğunun görülme olasılığı yükselir.

Genetik faktörler:

Ailesinde duygu durum bozukluğu tanısı olan kişilerin bu bozuklukları geliştirme olasılığı daha yüksektir. Yani bu hastalığın birinci derece akrabalardan genetik aktarım sonucu çıkma olasılığı yüksektir.

Çevresel faktörler:

Strese bağlı yaşam öyküleri örneğin travmatik olaylar; duygusal ya da cinsel istismara maruz kalma, sevdiği birinin ölümüne şahit olma en sık rastlanan tetikleyiciler arasındadır. Depresyon ayrıca diyabet, parkinson hastalığı ve kalp hastalığı gibi kronik hastalıklarla da ilişkilendirilmiştir.

Duygu durum bozukluğunun tedavisi nasıldır?

Duygu durum bozuklukları tekrarlayabilir veya devam edebilir. Bu nedenle uzun süreli veya ömür boyu tedavi gerektirse de duygu durum bozukluklarının tedavi edilebilir olduğunu hatırlamak önemlidir. Psikiyatri ve psikologlar tarafından doğru teşhis ve tedavi, destek uygulandığında duygu durum bozuklukları olan kişiler herkes kadar sağlıklı bir hayat yaşayabilirler. Önemli olan kişinin psikoterapi seansları ile kendisini ve rahatsızlığın farkında olması ve belirtileri kontrol altına almayı öğrenmesidir. Böylece bozukluğun sebep olduğu semptomlara karşı stres faktörlerinin etkisinin azaltılması yönünde çalışmalarla, stresle başa çıkma yöntemlerinin geliştirilmesi ile beraber savunma mekanizması ve başa çıkma mekanizmaları geliştirebilir. Bu sayede kaliteli bir yaşam sürdürülebilir. Bu alanda bilişsel davranış terapi yöntemi başarılı sonuçlar elde etmektedir.