Duygudurum Bozukluğu Nedir? Nasıl Anlaşılır?
Ruh hallerimiz duygularımızla ne kadar örtüşüyor değil mi? Bizi her gün etkiliyorlar. Bazen üzgün, kederliyiz, bazen ise mutluyuz. Hatta aynı gün içinde ani değişimle üzgün ve mutlu bile olabiliriz. Çünkü her insan hayatında duyguların inişli çıkışlı zamanları olur en çokta dış etmenlerden dolayı. Bu durumda herkesin günlük rutininde, ani duygu iniş ve çıkışlarının yaşanması belli bir yere kadar doğal kabul edilir. Bunlar ruh hâlindeki normal dalgalanmalardır. Ancak, kişinin ruh hâlindeki değişimler günlük rutinlerinde, iş, sosyal ve aile yaşantı alanlarında belirgin ve yoğun bir şekilde negatif etki göstermeye başlıyorsa, yani duygu dalgalanmaları uzun süreli ve olağandışı şiddette yaşanıyor ise duygu durum bozukluğundan söz edebiliriz.
Duygu durum bozuklukları Depresyon ve çeşitleri (Majör depresyon, Doğum Sonrası (Postpartum) Depresyon, Melankolik Depresyon, Katatonik Depresyon, Mevsimsel Depresyon, Distimik Depresyon) ve Bipolar Bozukluk (Manik-Depresif Bozukluk) ve çeşitleri Bipolar I, Bipolar II, Siklotimik Bozukluk, “Tanımlanmamış” Bipolar Bozukluk) olmak üzere çok çeşitlidir. Bu yazıda en çok merak edilen ve sorulan Bipolar Bozukluk ve atak dönemlerine bakalım istiyorum.
Bipolar bozukluk:
Bipolar (iki uçlu) bozukluk, eski adıyla manik-depresif hastalık, ruh hali, düşünce kalıpları ve davranışlarda yoğun değişimlere neden olan çoğunlukla yaşam boyu süren bir duygu durum bozukluğudur. Duygu durumda manik ve depresif dönemler olarak adlandırılan önemli dalgalanmalar yaşamayı içeren, bu iki uçtaki duygular sürekli bir döngü hâlindedir. Bu hastalarda sabit, sürekli ve dengeli bir ruh hali gözlemlenemez. Bipolar Bozukluk çoğunlukla ergenlik dönemi ya da ilk yetişkinlik döneminde ortaya çıksa da her yaş ve cinsiyette görülebilmektedir.
Bipolar bozukluğu tanısı olan hastaların gözünden ve cümlelerinden bakacak olursak aşağıdaki gibi örnekler verebiliriz.
Depresyon:
“Çok mutsuzum, içimde kocaman bir umutsuzluk var, sanki yeteneklerimi kaybettim, hiçbir şeyi başaramıyor beceremiyorum. İşe yaramaz haldeyim. Hiçbir şeyden zevk alamıyorum, canım bir şey yemek istemiyor. Ben neden bu dünyada yaşıyorum ki?”
Mânia:
“Harika hissediyorum. Sanki yıldızlar, gökyüzü bile daha parlak. Bir sürü yeteneğim var, birden fazla iş ile meşgul olabilirim. O kadar güçlü hissediyorum ki üstesinden gelemeyeceğim hiçbir şey yok dünyada. Herkes enerjimden, mizahımdan korkuyor ama benim içim içime sığmıyor. Kafamdaki projelerle dünyaya kurtarabileceğimi hissediyorum.
Geniş çerçeveden bakacak olursak, en az 2 hafta sürme koşulu ile bu atakların belirtilerini şu şekilde sıralayabiliriz.
Mani dönemde;
Aşırı normal olmayan neşe, coşku, enerji ve aktivite yüksekliği, az uyku ile günlük rutinin yeterince aktif ve yaratıcı olması, cinsel dürtülerde artış, aşırı ve gerçekçi olmayan özgüven, konuşmada hızlanma, riskli davranışlar (yüksek miktar para harcama, alkol, uyuşturucu kullanımı) ve hatta bazen halüsinasyon görme.
Depresif dönemde;
Gün içinde sadece uyuma isteği, yorgunluk, aktivitede düşme, keyifsiz ve umutsuz ruh hali, konsantrasyonda güçlük, yoğun suçluluk hissi, iştahta azalma, insanlardan ve sosyal çevreden çekilme, içe kapanma, intihar düşünceleri ve sanrılar görme.
Duygu durum bozukluğunun nedenleri nelerdir?
Duygu durum bozuklukları çeşitli genetik, biyolojik, çevresel ve diğer faktörlerden dolayı ortaya çıkabilir.
Biyolojik faktörler:
Beyin alanları amigdala duygularımızın saklandığı yerdir. Duygu durum bozuklukları olan kişilerin beyin görüntüleme testlerinde genişlemiş bir amigdalaya sahip oldukları gösterilmiştir. Beyindeki kimyasal dengesizlikleri kontrol eden kimyasalların yani nörotransmiterlerin bir ya da daha fazlasında kimyasal dengesizlik var ise de duygu durum bozukluğunun görülme olasılığı yükselir.
Genetik faktörler:
Ailesinde duygu durum bozukluğu tanısı olan kişilerin bu bozuklukları geliştirme olasılığı daha yüksektir. Yani bu hastalığın birinci derece akrabalardan genetik aktarım sonucu çıkma olasılığı yüksektir.
Çevresel faktörler:
Strese bağlı yaşam öyküleri örneğin travmatik olaylar; duygusal ya da cinsel istismara maruz kalma, sevdiği birinin ölümüne şahit olma en sık rastlanan tetikleyiciler arasındadır. Depresyon ayrıca diyabet, parkinson hastalığı ve kalp hastalığı gibi kronik hastalıklarla da ilişkilendirilmiştir.
Duygu durum bozukluğunun tedavisi nasıldır?
Duygu durum bozuklukları tekrarlayabilir veya devam edebilir. Bu nedenle uzun süreli veya ömür boyu tedavi gerektirse de duygu durum bozukluklarının tedavi edilebilir olduğunu hatırlamak önemlidir. Psikiyatri ve psikologlar tarafından doğru teşhis ve tedavi, destek uygulandığında duygu durum bozuklukları olan kişiler herkes kadar sağlıklı bir hayat yaşayabilirler. Önemli olan kişinin psikoterapi seansları ile kendisini ve rahatsızlığın farkında olması ve belirtileri kontrol altına almayı öğrenmesidir. Böylece bozukluğun sebep olduğu semptomlara karşı stres faktörlerinin etkisinin azaltılması yönünde çalışmalarla, stresle başa çıkma yöntemlerinin geliştirilmesi ile beraber savunma mekanizması ve başa çıkma mekanizmaları geliştirebilir. Bu sayede kaliteli bir yaşam sürdürülebilir. Bu alanda bilişsel davranış terapi yöntemi başarılı sonuçlar elde etmektedir.
Uzman Bilgisi
Psk. Nida DAL İDİKUT
Klinik Psikolog
- Üniversite : Bilkent Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Psikoloji Bölümü
- Uzmanlık : Bournemouth Üniversitesi, İnsani Bilimler Enstitüsü (Şeref öğrencisi)
Yazıları
Evlilikte Sağlıklı Tartışma
Evlilikte Sorun Çözme Yolları – Sağlıklı Tartışma Nasıl Olmalıdır? Evlilik iki farklı bireyin kişilik özelliklerinin, kültürünün, görüş açılarının farklılığının, değer ve inançlarının ve sosyal yaşantılarının bir araya gelerek oluşturdukları yapıdır. Kişiler bu yapı üzerinden kendilerini yeniden tanımaya başlarlar.
Obsesif Kompulsif Bozukluğu Anlamak ve Yönetmek
Takıntılar ve Zorlayıcı Düşünceler: Obsesif Kompulsif Bozukluğu Anlamak ve Yönetmek Dönemsel olarak bazı düşünce ve davranışlarımızdan dolayı takıntılı yani obsesif olduğumuzu düşündüğümüz anlar olmuştur.
Duygudurum Bozukluğu Nedir? Nasıl Anlaşılır?
Ruh hallerimiz duygularımızla ne kadar örtüşüyor değil mi? Bizi her gün etkiliyorlar. Bazen üzgün, kederliyiz, bazen ise mutluyuz. Hatta aynı gün içinde ani değişimle üzgün ve mutlu bile olabiliriz. Çünkü her insan hayatında duyguların inişli çıkışlı zamanları olur en çokta dış etmenlerden dolayı. Bu durumda herkesin günlük rutininde, ani duygu iniş ve çıkışlarının yaşanması belli bir …
Stockholm Sendromu: Celladına Aşık Olmak
İlişkilerde aradığımız şeylerin en başında sevgi, sadakat ve saygı iken bazı durumlarda insanlar kendilerine saygı duymayan, kötü davranışlarda bulunan hatta bazen eziyet eden, fiziksel ya da psikolojik şiddet uygulayan kişilere karşı da olumlu duygu geliştirebiliyorlar.
İlişkilerin Sonucunda Klasikleşmiş Son
İlişkilerin sonucunda klasikleşmiş son : “Neden hep aynı tip insanları buluyorum ki” . Kadere bakın. Sanki insanlar değişiyor ama yaşananlar, sonlar tüm senaryo aynı, bir türlü mutluluğu, gerçek aşkı bulamıyorsunuz. Sanki bir kısır döngü gibi. Tesadüfen mi bu insanlar sizi buluyor yoksa mütemadiyen sizmi farkında olmadan o tip insanlara yöneliyorsunuz?
Neden Hep Aynı Senaryo, Hep Aynı Son?
İlişkilerin sonucunda klasikleşmiş son: “Neden hep aynı tip insanları buluyorum ki” . Kadere bakın. Sanki insanlar değişiyor ama yaşananlar, sonlar tüm senaryo aynı, bir türlü mutluluğu, gerçek aşkı bulamıyorsunuz.
Toksik İlişki Nedir ? Belirtileri Nelerdir ?
Zehir Mi? Sevgili mi? Bizler neden bir ilişkiye başlarız. Mutlu olmak, gelişmek, belki de diğer yarımızı bulup sonsuz huzurda yaşamak için. Aslında temel amacımız kendimizi daha iyi hissetmek iken bazı ilişkiler bize tam tersi etki yapar; zarar verir ve kendimizi kötü hissetmemize neden olur.
Evlilikten mi Kendimizden mi Korkar Olduk?
Yapılan araştırmalara göre Türkiye’de son yılda evlenme oranı yüzde on gibi ciddi bir düşüşte. Yıllar önce insanların en büyük hayali evlenip yuva kurmak ve çocuk sahibi olmak iken nasıl oldu da bu kadar evlenmekten korkar olduk.
Güncel Psikoloji Yayınlarımız
Trikotillomani Nedir?
Trikotillomani halk dilinde saç koparma hastalığı olarak bilinmektedir ve tanı kitaplarında obsesif kompulsif bozuklukları …
Psikoz Nedir?
Psikoz kelimesi Yunanca psyche(ruh, zihin) ve osis(anormal veya hastalıklı) kelimelerinin birleşmesiyle türetilmiş bir …
Şizotipal Kişilik Bozukluğu
Şizotipal kişilik bozukluğu tipik, karakteristik bir bozukluk mudur yoksa arada kalmış bir ifade midir?
Evlilikte Sağlıklı Tartışma
Evlilikte Sorun Çözme Yolları – Sağlıklı Tartışma Nasıl Olmalıdır? Evlilik iki farklı bireyin kişilik özelliklerinin, …
Duygusal İhmal’in Duygusu: Boşluk
Çocukluk döneminde bireylerin maruz kaldığı travmalar, kişilerin yaşamında derin izler bırakabilmektedir. Yaşanan …
Empati: Başkalarını Anlama Ve Empatik Bağlantı Kurma Sanatı
Empati kavramından Türk Dil Kurumu’nun web sitesinde duygudaşlık olarak kısaca bahsedilmektedir, psikolojiyle ilgili …
Maskeli Depresyon Nedir?
Maskeli depresyon, diğer adıyla gizli veya gülümseyen depresyon olarak da karşımıza çıkmaktadır. Maskeli depresyon, …
Kumar Bağımlılığı Ve Tedavisi
Kumar oynama bozukluğu kişinin bireysel, ailevi veya mesleki işlevselliğini bozacak şekilde kumar oynama davranışının …
Depresyon Nedir ve Depresyon Yaşayan Kişiyi Anlamak
Depresyon; bireylerin kendini mutsuz, karamsar, değersiz, suçlu ve umutsuz hissettiği psikiyatrik bir bozukluktur. Beraberinde …