Özgül öğrenme güçlüğü; çocuğun doğumu ile birlikte başlayan, öğrenmeye ve algılamaya dair, yaşam boyu devam eden gelişimsel bir sorundur. Temel olarak, dil ve konuşma gelişimi, dilin kullanımı, okuma, yazma, matematik gibi becerilerini etkileyen bir güçlük olduğundan çocukların eğitim yaşantıları büyük ölçüde etkilenir. Eğitim hayatında yaşanan bu zorluklar, yalnızca akademik başarıyı değil gündelik rutini, sosyal ilişkileri ve bununla bağlantılı olarak çocukların benlik değerini de olumsuz etkilemektedir. Yaşam boyu devam eden bu durum, mesleki yaşantıda da insanların karşısına çıkan önemli bir güçlük haline gelebilir.
Çocuğun zeka düzeyi yaşıtlarıyla uyumlu ya da yaşıtlarının üstünde olmasına rağmen; okuma, anlama, yazma, kendini ifade etme, dinleme, düşünme ve matematik gibi alanlarda beklenen performansı sergileyemezler. İlgili alanlardaki becerileri akranlarından geride kaldığı için de akademik başarıları düşmektedir.
Özgül Öğrenme Güçlüğünün Belirtileri
Doğru olmayan ve yavaş okuma, okunan içeriği anlamlandırmakta zorluk (ne anlatmak istediğini anlayamama, olaylar arasındaki sıralama ve ilişkiyi algılayamama), bazı sözcükleri okurken hece atlama, bazı sesleri çıkaramama, yazı yazarken sıkça yazım ve imla hatası (gramer ve dil bilgisi hatası) yapma, sayıları algılamakta ve hatırlamakta zorlanma, zihinden işlem yapmak yerine parmak hesabı yapma, matematiksel neden-sonuç ilişkilerini anlamakta güçlük çekme gibi belirtiler özgül öğrenme güçlüğüne işaret ediyor olabilir.
Yaşanan zorluk sonucu akademik başarı düşer, gündelik işlevselliği sürdürmek zorlanır. Özgül öğrenme güçlüğünde yaşanan zorluk, zeka ile ilgili değildir.
Okuma, yazma ya da matematik alanda yaşanan zorluklar, özgül öğrenme güçlüğü olarak sınıflandırılabilir. Çocuklarda yalnızca biri görülebileceği gibi birden fazla türü de gözlenebilir.
Okuma Bozukluğu (Disleksi)
Çocuğun yaşı, zeka düzeyi ve yaşıyla uyumlu olarak aldığı eğitim göz önünde bulundurulduğunda, okuma becerisi beklenen düzeyin altındadır. Doğru okuma, okuma hızı ve akıcılığı ve okunan metni algılama konusunda zorluk yaşanır.
Matematik Bozukluğu (Diskalkuli)
Çocuğun yaşı, zeka düzeyi ve yaşıyla uyumlu olarak aldığı eğitim göz önünde bulundurulduğunda, matematiksel becerileri beklenen düzeyin altındadır. Sayı kavramlarını, matematiksel sembolleri ve soyut kavramları anlamakta zorluk yaşar, “büyük-küçük” kavramlarını algılamakta güçlük çeker. Bu bozukluk, okul başarısını veya matematik becerileri gerektiren günlük yaşam etkinliklerini bozmaktadır.
Yazılı Anlatım Bozukluğu (Disgrafi)
Çocuğun yaşı, zeka düzeyi ve yaşıyla uyumlu olarak aldığı eğitim göz önünde bulundurulduğunda, yazma becerileri gelişim düzeyinin altında yer alır. Sıkça yazım, imla hatası yapar, dil bilgisi kurallarına uygun şekilde bir metin yazmakta zorlanır, metnin organizasyonunu yapmakta güçlük çeker. Akademik başarıyı büyük ölçüde düşüren bu durum, ileride mesleki yaşantıda da birçok zorluğu beraberinde getirir.
Öğrenme Güçlüğünün Nedenleri
Öğrenme güçlüğünün bilinen bir sebebi olmamakla birlikte doğum öncesi ya da sonrası yaşanan nörolojik sorunların (beyin hasarı, toksik maddeye bağlı beyin hasarı gibi) tetikleyici olabileceği ifade edilmektedir.
Özgül Öğrenme Güçlüğüne Müdahale
Özgül Öğrenme Güçlüğünü tespit edebilmek için geliştirilmiş çeşitli psikolojik değerlendirme envanterleri bulunmaktadır. Doğru değerlendirme için okuldan (öğretmen) ve aileden alınan bilgi çocuğun performansı ile birleştirilir ve öğrenme güçlüğü yaşayıp yaşamadığına karar verilir.
Özgül öğrenme güçlüğünün kesin bir tedavisi olmamakla birlikte, zorluk yaşanan alanlardaki becerilerin iyileştirilebilir olduğu bilinmektedir. Zorluk alanı hakkında çocuk, aile ve okulu bilgilendirmek (psikoeğitim); okuma, yazma ya da matematik alanında çeşitli beceriler kazandırmak; çocuğa kullanabileceği yöntem ve stratejiler öğretmen bunlardan bazılarıdır.
İlgili becerilerin kazandırılma aşamasında ya da öncesinde, pek çok çocuk öğrenmeyle ilgili yaşadığı sorun nedeniyle okul ortamında başarısızlığı deneyimlemekte duygusal olarak örselenmektedir. Sosyal ilişkilerde ve akranlarıyla olan temasında da bu zorluk alanı ikincil olarak ortaya çıkabilir. Akademik olarak zorluk yaşayan çocuk, etiketlenebilir; duygusal olarak incinebilir.
Bu sebeple öğrenme ile ilgili verilen desteğin yanı sıra çocuk ruh sağlığı alanında uzmanlaşmış profesyonellerden destek alınması, çocuğun yaşadığı duygusal zorluğu aşmasında da iyileştirici bir etki sağlamaktadır.
