Önce kendimizi düşünmeyi, istemediğimiz şeylere hayır diyebilmeyi, sevmediğimiz durumları belirtmeyi bencillik görürüz. Kimseyi üzmemeyi, kendi isteklerimizi ertelemeyi ve ötekinin kendimizden üstün tutmayı vazife edinmezsek bencillik ve nankörlükle suçlarız kendimizi. Oysa bu bencilik kavramının bunlarla pek alakası yoktur.
Bencilliği, ‘’bencilikten’’ ayıran çizgi, kişinin bir diğerinin çukurunu kazmaması, kendi çıkarları uğruna karşısındakinin haklarını gasp etmemesi, kendi hariç herkesi yok saymamasıdır. Aynı şekilde bir başkası içinde bunları kendine yapmamasıdır. Bencil insanlar daha çok, ben tiryakisidir ve bu durumu bir bağımlılık boyutunda yaşarlar. Kişi madde, nesne ya da başkasına değil; kendi benine güçlü şekilde bağımlıdır. Bencilik ile ben tiryakiliğini ayıran bir sınır vardır. Kendi hakkını savunmak, kendini, değerlerini, inanışlarını, duygularını kendi penceresinden ifade etmek, kendini ortaya koyabilmek değildir, ben tiryakiliği; bencillik, ‘’Ben’’ anlamında tam aksine dozun aşılmasıdır. Her yerde, her zaman ve her koşulda benin hep önde olma tutkusudur. Ben Tiryakiliği, katı bir bencilik ile yaşamı sürdürmenin gerilimidir, benin içine hapsolmak ve ben kalıplarından dışarı çıkamamaktır. Aynı zamanda, ben değerini aşırı koruma yönünde ki zarar verilişin de tutarsız hikayesidir. Bilişsel çarpıtmalar dediğimiz seçenekleri bencil insanlar kendilerine mantıklı açıklamalar yapmak adına, daha doğrusu kendilerini ve diğerlerini kandırmak için sık sık kullanmaktadırlar.
Hep mükemmel, haklı ve en doğru olmak durumundadırlar. İnsan ilişkilerinde hep benleri ortaya koyarlar. Ben haklıyım, benim dediğim olsun, ben böyle istiyorum gibi kalıpları çok sık duyarsınız. Bu ihtiyaçları karşılanmazsa ise, büyük sorunlar çıkabilir. Karşıdakini adeta, kendi için yok sayan bir eşiğe gelirler. Narsisizm ile benzer kişilik özellikleri vardır. Ancak narsisistik kişilik bozukluğu kadar ağır olmayıp, farklılaşan yönleri de vardır.
Özellikle çiftlerde, ilişkilerde kendini en çok gösterir bencil tutumlar. Çoğu tartışmanın nedeni ‘’ben’’ savaşlarıdır. Ortada büyük bir önce ben, hep ben meselesi vardır. Kişiler esas meselelerinin dışına çıkarak, ben değerlerinin kavgasına olayları dönüştürebilirler. Empati ise, yok olan en önemli yitim olur. Benin savaşı verilirken, karşıdakinin yerine kendini koyma, duygu, düşüncelerini anlamaya çalışma tamamen yok olmaktadır. Bencillik bu yüzden sağlıklı iletişim kurma ve sosyal ilişkilerini uzun vadede sürdürme konusunda sıkıntı yaşatabilir.
Aileler bencil tutumları, özellikle çocukluk dönemlerinde beslememeye dikkat etmeleri gerekir. Çocuklara verilen yanlış öğüt ve yönlendirmeleri daha bilinçli yapmaları gerekir. Sürekli kendini koruyan, en fazla bende olsun, herkesten daha üstün olmalıyım, hep ben zihniyetinde yetiştirilen çocuklar bu durumun genç örnekleridir. Tamamen diğer kişilerin inançlarına, düşüncelerine, davranışlarına teslim olmadan; ben değerini katı şekilde ortaya koymadan korumak arasında ki sınırda kalabilmek sağlıklıdır. Benci olabilmekte tam anlamıyla budur. Kendimizi yok saymadan da karşımızdakine değer verebiliriz, ilk kendimizi severekte sevgiyi başkalarıyla paylaşabiliriz. Kendi düşüncelerimizi yok etmeden de diğerinin düşüncelerini dinleyebiliriz ancak, kendimizden esirgediğimiz saygıyı ise kimsede bulamayız. Koyamadığımız sınırları ise bencil insanların oluşturmasına izin vermiş oluruz. Bu yüzden önce ben derken, benci bir şekilde bunu demeye dikkat etmeliyiz. Benci olmanın yolu özellikle hayır diyebilmeyi öğrenmekten ve sağlıklı sınırları ilişkilerimize kurabilmekten geçer. Ancak bir başkasına zarar vermeden bunları başarabiliyorsak; ne istediğimizi, neye ihtiyacımız olduğunu çekinmeden ortaya koyabiliyorsak benciliği gayet doğru şekilde kullanıyoruz demektir.
Yazan:
- Psk. Merve SAVAŞKAN
